حزن - به فتح حاء (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَزْن (به فتح حاء و سکون زاء) و بر وزن عَقل، از
واژگان نهج البلاغه به معنای سخت و غلیظ که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره‌ی
آفرینش انسان، تفاوت‌های روحی و جسمی انسان‌ها و
رسالت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) از این واژه استفاده نموده است.
حَزْن به معنای سخت و غلیظ است؛ چنان‌که گفته می‌شود: «الحزن: ما غلظ من الارض.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص آفرینش
انسان فرموده است:
«ثُمَّ جَمَعَ سُبْحَانَهُ مِنْ حَزْنِ الاَْرْضِ وَسَهْلِهَا، وَعَذْبِهَا وَسَبَخِهَا، تُرْبَةً سَنَّها بالْمَاءِ حَتَّى خَلَصَتْ ... ثُمَّ نَفَخَ فِیها مِنْ رُوحِهِ فَمَثُلَتْ اِنْساناً ذَا اَذْهَان یُجیلُهَا»؛
سپس خداوند مقدارى خاک از قسمت‌هاى سخت و نرم زمين، و خاک‌هاى مستعد، شيرين و شوره‌زار آن گرد آورد، و آب بر آن افزود تا گلى خالص و آماده شد، و با رطوبت آن را به هم آميخت تا به صورت موجودى جسبناک درآمد ... و سرانجامى معيّن، و آن‌گاه از روح خود در او دميد، پس به صورت انسانى داراى نيروى عقل كه وى را به تكاپو مى‌اندازد درآمد.
»
• امام (علیه‌السلام) درباره‌ی تفاوت‌های روحی و جسمی انسان‌ها فرموده‌اند:
«اِنَّمَا فَرَّقَ بَیْنَهُمْ مَبَادِیءُ طِینِهِمْ، وَذلِکَ اَنَّهُمْ کَانُوا فِلْقَةً مِنْ سَبَخِ اَرْض وَعَذْبِهَا، وَحَزْنِ تُرْبَة وَسَهْلِهَا»؛
«آنچه بين آن‌ها تفاوت به وجود آورده آغاز سرشت آن‌هاست، چه اين كه آن‌ها از قطعه‌اى از زمين شور و شيرين، سفت و سست تركيب يافته‌اند و بر حسب نزديک بودن خاكشان با هم نزديكند و به مقدار فاصله خاكشان با يكديگر متفاوتند.
»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد رسالت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرموده است:
«اَرْسَلَهُ بِالضِّیَاءِ، وَقَدَّمَهُ فِی الاصْطِفَاءِ، فَرَتَقَ بِهِ الْمَفَاتِقَ، وَسَاوَرَ بِهِ الْمُغَالِبَ، وَذَلَّلَ بِهِ الصُّعُوبَةَ، وَسَهَّلَ بِهِ الْحُزُونَةَ، حَتَّی سَرَّحَ الضَّلاَلَ، عَنْ یَمِین وَشِمَال»؛
«او را با نور و روشنايى فرستاد و از ميان مخلوقش برگزيد و بر همه مقدّم داشت؛ پراكندگی‌ها را به وسيله او از بين برد و اتّحاد و الفت ايجاد فرمود (مفاسد را ريشه كن و به جاى آن مصالح گذاشت)، شورشى بر ضدّ زورمندان به دست آن حضرت به وجود آورد (تا همه سر تسليم فرود آوردند) مشكلات و صعوبت‌ها را به وسيله او خاضع و ناهمواری‌ها را به دست وى هموار ساخت، تا آن جا كه ضلالت و گمراهى را از چپ و راست (هرسو) عقب راند.
»
این واژه سه بار در «
نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حزن»، ص۲۷۰.
