• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حَسَد (به فتح حاء و سین) از واژگان نهج البلاغه به معنای بدخواهی و آرزوی زوال نعمت و سعادت دیگران است که حضرت علی (علیه‌السلام) درباره‌ی حسادت و شباهتش با آتش، آفت دوستی و خودپسندی، دشمن عقل انسان از این واژه استفاده نموده است.



حَسَد به معنای یکبار به معنای بدخواهی و آرزوی زوال نعمت و سعادت دیگران، آمده است. به اعتقاد راغب «حسد» هنگامی که با سعی در از بین بردن نعمت دیگران توام باشد، گناه بودنش حتمی خواهد بود؛ زیرا این موضوع اعمال حسد است.
واژه‌ی «حسّاد، حسدة» جمع حاسد است.


• امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص صفت اخلاقی مذموم که از آن به آتش تعبیر شده است، می‌فرماید: «لاَ تَحَاسَدُوا، فَاِنَّ الْحَسَدَ یَاْکُلُ الاِْیمَانَ کَمَا تَاْکُلُ النَّارُ الْحَطَبَ»؛ «حسد نورزید که حسد ایمان را به باد می‌دهد آنچنان که آتش هیزم را خاکستر می‌کند.»
• امام (علیه‌السلام) درباره‌ی حسادت و آفت دوستی فرموده‌اند: «حَسَدُ الصَّدِیقِ مِنْ سُقْمِ الْمَوَدَّةِ»؛ «حسادت نسبت به دوست، دلیل بیماری دوستی است.»
• آن حضرت (علیه‌السلام) نسبت به خودپسندی، دشمن عقل انسان می‌فرماید: «عُجْبُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ اَحَدُ حُسَّادِ عَقْلِهِ»؛ «خودپسندی، دشمن عقل و یکی از حسودان نسبت به آن است.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد حسادت، آفت سلامتی فرموده است: «الْعَجَبُ لِغَفْلَهِ الْحُسَّادِ عَنْ سَلاَمَهِ الْاَجْسَادِ!»؛ «از غفلت حسودان نسبت به سلامتی تن خویش در شگفتم، (چرا که حسد انسان را بیمار می‌سازد).»


این واژه ۱۵ بار در «نهج البلاغه» آمده است، که برخی از آنان عبارتند از:
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد اعتراض ابوذر به حکومت عثمان می‌فرماید: «يَاأَبَا ذَرٍّ، إِنَّكَ غَضِبْتَ للهِِ، فَارْجُ مَنْ غَضِبْتَ لَهُ، إِنَّ الْقَوْمَ خَافُوكَ عَلَى دُنْيَاهُمْ، وَخِفْتَهُمْ عَلَى دِينِكَ، فَاتْرُكْ فِي أَيْدِيهِمْ مَا خَافُوكَ عَلَيْهِ، وَاهْرُبْ مِنهُمْ بِمَا خِفْتَهُمْ عَلَيْهِ; فَمَا أَحْوَجَهُمْ إِلَى مَا مَنَعْتَهُمْ، وأَغْنَاكَ عَمَّا مَنَعُوكَ! وَسَتَعْلَمُ مَنِ الرَّابحُ غَداً، وَالاَْكْثَرُ حُسَّداً»؛ «اى ابوذر! تو به خاطر خدا خشم گرفتى و غضب كردى، پس به همان كس كه برايش غضب نمودى اميدوار باش. اين مردم از تو بر دنيايشان ترسيدند، و تو از آنها بر دينت! پس آنچه را كه آنها برايش در وحشتند، به خودشان واگذار و براى آنچه كه بر آن مى‌ترسى از آنها فرار كن، چه محتاجند به آنچه از آن منعشان مى‌كردى و چه بى نيازى، از آنچه تو را منع مى‌كردند و به زودى خواهى يافت كه فردا پيروزى براى كيست و چه كسى بيشتر مورد حسد قرار مى‌گيرد.»
• آن حضرت (علیه‌السلام) در رابطه با نهی از تکبر فرموده‌اند: «وَاتَّخِذُوا التَّوَاضُعَ مَسْلَحَةً بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ عَدُوِّكُمْ إِبْلِيسَ وَجُنُودِهِ، فَإِنَّ لَهُ مِنْ كُلِّ أُمَّة جُنُوداً وأَعْوَاناً، وَرَجِلاً وَفُرْسَاناً، وَلاَ تَكُونُوا كالْمُتَكَبِّرِ عَلَى ابْنِ أُمِّهِ مِنْ غَيْرِ مَا فَضْل جَعَلَهُ اللهُ فِيهِ سِوَى مَا أَلْحَقَتِ الْعَظَمَةُ بِنَفْسِهِ مِنْ عَدَاوَةِ الْحَسَدِ»؛ «فروتنى و تواضع را سنگر ميان خود و دشمنانتان يعنى ابليس و سپاهيانش برگزينيد ... زيرا او از هر گروهى لشكرها و ياورانى، پيادگان و سواران دارد، شما مانند آن شخص مباشيد كه بر برادرش بدون آن كه بر او برترى داشته باشد تكبّر ورزيد، جز خود پسندى و بلند پروازى و دشمنى و حسادت كه در قلبش جا گرفت.»


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،ج۱، ص۲۷۱.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۳۶.    
۳. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۱۸.    
۴. مدنی، ابن معصوم، الطّراز الأوّل، ج۵، ص۳۱۹.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۶۹، خطبه ۸۵.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۸، خطبه ۸۶.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۴۹، خطبه ۸۴.    
۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۳۵۴.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۷، خطبه ۸۶.    
۱۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵، حکمت ۲۰۸.    
۱۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۸.    
۱۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۰۲، حکمت ۲۱۸.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۹.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷، حکمت ۲۱۸.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۴، حکمت ۲۰۲.    
۱۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۲.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۰۱، حکمت ۲۱۲.    
۱۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۳۳.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۵، حکمت ۲۱۲.    
۲۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۶، حکمت ۲۱۵.    
۲۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۸، حکمت ۲۲۵.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۰۳، حکمت ۲۲۵.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۹، ص۴۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷، حکمت ۲۲۵.    
۲۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۹۲، خطبه ۱۲۹.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۸۸، خطبه ۱۳۰.    
۲۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۸، خطبه ۱۲۶.    
۲۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۲۵۲.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۸۱، خطبه ۱۳۰.    
۳۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۵۴، خطبه ۱۹۲.    
۳۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۹، خطبه ۱۹۲.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۶۵، خطبه ۱۸۷.    
۳۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۳۷.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۴۹، خطبه ۱۹۲.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حسد»، ص۲۷۱-۲۷۲.    








جعبه ابزار