حسین بن احمد براقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَراقی، حسین بن احمد نجفی،
یا سید حسّون براقی (۱۲۶۱ یا ۱۲۶۲- ۱۳۳۲ق/۱۸۴۵ یا ۱۸۴۶- ۱۹۱۴م)،
مورخ و
رجال شناس شیعیِ عراقی.
نسب او به زید،
فرزند امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) می‌رسد.
در ۱۲۶۱ وی در بَراق یکی از ۴ محله معروف
نجف اشرف در خانواده‌ای اهل
علم دیده به
جهان گشود.
نیای بزرگ او سیداسماعیل و خانواده‌اش که به «حسنی» معروف و اهل
علم و
تقوا بودند، در اواخر سده ۱۲ق از اطراف
بغداد به نجف کوچیدند و در محله براق سکنی گزیدند.
وی از دوران کودکی، به شوق تحصیل
علم در مجالس
عالمان و فاضلان نجف اشرف شرکت می‌جست و از شیوخ
علما و فضلا و سالخوردگان، حوادث مهم گذشته را می‌شنید و جمع و ضبط می‌کرد.
از دوران کودکی نزد دانشمندان و ادیبان به
تحصیل پرداخت و در جوانی به سلک اهل
علم درآمد.
به
تاریخ، بویژه
تاریخ عراق، سخت دلبسته بود و برای آگاهی از حوادث تاریخی و نیز کسب اطلاعات، با استادان و آگاهان الفت و مراوده داشت.
همچنین به مطالعه کتب تاریخی اهتمام بسیار می‌ورزید.
بسیاری از کتابها را استنساخ می‌کرد و نسخه‌های خطی بعضی از کتابهای نایاب که به خط او نوشته شده تا این اواخر در کتابخانه‌های نجف موجود بوده است.
براقی
زبان فارسی را نیک می‌دانست و از کتب فارسی درباره تاریخ عراق مطلب جمع می‌کرد. براقی کتابخانه نه چندان بزرگ، اما نفیسی از آثار و نوشته‌های نادر تاریخی فراهم آورده بود و بسیاری از نسخه‌ها را نیز خود به خط خویش استنساخ می‌کرد.
وی در کنار مطالعه آثار و کتب، و برای نگارش دقیق تاریخ، به بیش‌تر شهرهای عراق
مسافرت و از آثار باستانی آن‌ها دیدن کرد.
و در این سفرها به مطالعه و بررسی کتیبه‌های کهن در مزارهای اطراف
دجله و فرات و دیگر نواحی عراق همت می‌گماشت.
او در واقع تنها مورخی است که تمامی همت خود را صرف نوشتن تاریخ عراق، خصوصاً
کوفه، کرده است.
محمدرضا مظفّر در مقدمه خود بر کتاب
تاریخ الکوفه می‌نویسد که کار براقی حق اهمیت تاریخی این
شهر را ادا کرده است.
آثار او هر چند از نظر ادبی
بلیغ و
فصیح نیست، به سبب در برگرفتن مطالب مهم تاریخی، توجه مورخان را جلب کرده است. با آنکه کوشش براقی را در گردآوری منابع تاریخی و تاریخ‌نگاری ستوده‌اند، اما نثر او را متوسط و پاره‌ای داوری‌های تاریخی وی را نادرست و عامیانه دانسته‌اند.
براقی در حدود سال ۱۳۲۰ق به سبب برخی بی‌مهری‌ها، از نجف به
قریه لُهَیْبات، از نواحی
حیره، مهاجرت کرد و تا پایان
عمر در نهایت تنگدستی در آن‌جا به تتبع و تحقیق پرداخت و سرانجام در سال ۱۳۳۲ همان‌جا دیده از جهان فرو بست
و
جنازه او را در نجف اشرف در خانه خودش به
خاک سپردند.
تألیفات براقی حدود هشتاد اثر، و بیش‌تر در تاریخ و
رجال است.
او در بعضی از کتابهای خود نکات تازه‌ای مطرح کرده است.
آقابزرگ طهرانی،
به گفته خودش، همه تألیفات او را دیده است.
مهمترین تألیف براقی تاریخ الکوفه است.
براقی آثار و تألیفات فراوانی داشته، اما بیش‌تر آن‌ها پس از
مرگ وی پراکنده شده است.
با اینهمه، پاره‌ای از آثار وی به صورت خطی و چاپی در دست است.
۱. تاریخ الکوفه، یا عقد اللؤلؤ و المرجان
فی تحدید ارض کوفان و من سکن فیها من القبائل و العربان، از مهمترین و بهترین آثار او در تاریخ شهر کوفه است. این کتاب به کوشش محمد صادق آل بحرالعلوم در نجف (۱۳۵۶ق) منتشر شده است.
۲.
الدره البهیه و الروضه المضیه، در
تاریخ کربلا که در واقع تتمه‌ای است بر کتاب دیگر او با عنوان الحسره الدائمه.
این کتاب به کوشش علی هاشمی خطیب در نجف (۱۹۷۰م) انتشار یافته است.
۳. قلائد الدر و المرجان فیما جری
فی السنین من طوارق الحدثان.
۱. بهجه المؤمنین
فی احوال الاولین و الاخرین، یک دوره تاریخ عمومی تا عصر مؤلف در ۴ مجلد.
نسخه‌هایی از برخی مجلدات این اثر به طور پراکنده دیده شده است.
۲. الجوهره الزاهره، یا الجوهره الشعشعانیه و الثمره الجنیه، در فضائل
کربلا.
۳. الدره المضیه
فی تاریخ الحنانه و الثویه، که به نام‌های تاریخ مسجد الحنانه و نیز الحنانه و الثویه شهرت دارد.
۴. السیره البراقیه
فی الرد علی
النفحه العنبریه، در نقد و تصحیح و تعلیقه بر کتاب
النفحه العنبریه اثر محمد بن کاظم، ملقب به صدر
عالم.
۵. کشف الاستار
فی اولاد خدیجه من النبی المختار. نسخه‌هایی از این اثر در کتابخانه
کاشف الغطا در نجف و نیز کتابخانه مجمع
العلمی العراقی موجود است.
۶. اللؤلؤ و المرجان، در ذکر امام زادگان کوفه و تعیین قبر
مختار ثقفی در زاویه
مسجد کوفه.
۷.
مختصر مقاتل الطالبیین.
۸.
مختصر الحدائق الوردیه.
۹. معدن الانوار
فی نسب النبی و آله الاطهار.
۱۰. المنتخب من تاریخ قم.
۱۱. الیتیمه الغرویه و التحفه النجفیه، یا الیتیمه الغرویه
فی الارض المبارکه الزکیه، در تاریخ نجف.
براقیّه السّیره
فی تحدیرالحیره، در
تاریخ حیره و آثار قدیم عراق؛ کتاب القریش و احوالهم؛ اکبر
المقال فی مشاهیر
الرجال؛ السِرّ المکنون
فی الغائب المصون؛ تغییر الاحکام فیمَن عَبَدَالاصنام؛ النّخبه الجلیّه
فی احوال الوهّابیّه، در باب تاریخ پیدایش
وهابیت و رخدادهای مربوط به آنان در
عراق.
(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، طبقات
اعلام الشیعه، جزء ۱: نقباءالبشر
فی القرن الرابع عشر، مشهد ۱۴۰۴.
(۲) حسین بن احمد براقی، تاریخ الکوفه، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۳) خیرالدین زرکلی،
الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۴) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
(۵) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۶) محسن امین، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م.
(۷) تمیمی، محمدعلی جعفر، مشهد الامام او مدینه النجف، نجف، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
(۸) خاقانی، علی، «الاثار المخطوطه
فی النجف»، الاقلام، بغداد، ۱۳۸۴ق/ ۱۹۶۴- ۱۹۶۵م، س ۱، شم ۲، ۶.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین بن احمد براقی»، شماره۸۷۳. دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «براقی»، شماره۴۶۹۱.
