• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حصین بن نمیر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حُصَین‌ بن نُمَیر، از سرداران بنی‌امیه در دوران معاویه، یزید و مروان بود.




نسب وی به شَبیب‌ بن سَکُون، از بزرگان قبیله کِنْدَه (از قبایل عرب یمانی)، می‌رسد.
[۱] جمهرة انساب‌العرب، ص۴۲۹.
مسعودی
[۲] مسعودی، تنبیه، ص۲۸۲.
نام او را در فهرست کاتبان پیامبر آورده است.



در سال ۱۱، در روزگار خلافت ابوبکر، از حصین ‌بن نمیر در جنگهای ردّه یاد شده است. هنگامی که ابوبکر، زیاد بن لَبید را برای جمع‌آوری زکات بنی عَمرو بن معاویه گسیل کرد و آنان حاضر به پرداخت زکات نشدند، زیاد، حصین‌ بن نمیر را مأمور سرکوبی آنان کرد.



در زمان خلافت عمر بن خطّاب، هنگام فتح قادسیه در سال چهاردهم هجرت، لشکری چهار هزار نفری به فرماندهی سعد بن ابی‌ وَقّاص برای فتح عراق فرستاده شد که حصین‌ بن نمیر و گروهی از قبیله سَکون نیز در آن بودند.



در روایتی، حصین‌ بن نمیر سرسخت‌ترین دشمن در جنگ با علی علیه‌السلام خوانده شده است ولی نصر بن مزاحم در کتاب وقعة صفّین، اگر چه از حصین به عنوان یکی از سرداران معاویه یاد کرده، در شرح جنگ صفّین از او نامی نبرده است. به نوشته نصر بن مزاحم، معاویه در نامه‌ای به مصریان، از آنان خواست که به کمک حصین‌ بن نمیر و معاویة بن خُدَیج ــکه هر دو در مصر بودندــ در مقابل فرماندار حضرت علی، قیس‌ بن سعد، بایستند. ظاهرآ حصین‌ بن نمیر در زمان جنگ صفّین در مصر بوده است.



حصین یکی از رؤسای اهل شام بود که در سال ۵۶ معاویه را تشویق کرد یزید را به ولیعهدی برگزیند.
[۸] رجوع کنید به کتاب الفتوح، ج۴، ص۳۳۴.
[۹] نیز رجوع کنید به تاریخ طبری، ج۵، ص۳۰۱.




در پاره‌ای روایات از حصین‌ بن نمیر به عنوان صاحب شُرطه (رئیس پلیس) عبیداللّه‌ بن زیاد در سال ۶۰، و از وی در شمار سرداران لشکر عبیداللّه، ضمن رویدادهای قیام امام حسین علیه‌السلام و واقعه کربلا، نام برده‌اند؛
[۱۰] رجوع کنید به الاخبار الطِّوال، ص۲۴۰، ۲۴۳، ۲۴۶، ۲۵۴، ۲۵۸ـ۲۵۹.
[۱۱] کتاب الفتوح، ج۵، ص۵۲، ۸۲، ۸۹، ۱۱۷ـ۱۱۸.
اما ظاهرآ وی را با حصین‌ بن تَمیم تمیمی اشتباه کرده‌اند. طبری همه جا
[۱۲] مثلاً رجوع کنید به تاریخ طبری، ج ۵، ص۳۹۴ـ۳۹۵، ۴۰۱، ۴۳۴، ۴۳۷، ۴۳۹ـ۴۴۰، ۴۴۹.
از حصین‌ بن تمیم تمیمی به عنوان صاحب شرطه عبیداللّه یاد کرده و از وی در حوادث مربوط به قیام امام حسین یاد کرده است.



در واقعه حَرّه (اواخر سال ۶۳)، حصین‌ بن نمیر از سرداران همراه مسلم‌ بن عُقبه بود که از دمشق روانه مدینه شد. حصین فرماندهی اهل حِمْص را برعهده داشت. در آخر محرّم سال ۶۴ مسلم‌ بن عقبه ــ پس از سرکوب قیام مردم مدینه، در حالی که برای سرکوب شورش عبداللّه‌ بن زبیر روانه مکه بودــ درگذشت و بنابر سفارش یزید، حصین ‌بن نمیر فرماندهی سپاه را برعهده گرفت.
[۱۳] الاخبار الطِّوال، ص۲۴۶.
[۱۴] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱.
[۱۵] تاریخ طبری، ج۵، ص۴۸۸،۴۹۰، ۴۹۶.
مردم در مکه با ابن ‌زبیر بیعت کرده بودند.
[۱۶] تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۷.
حصین‌ بن‌ نمیر در ۲۵ یا ۲۶ محرّم ۶۴ وارد مکه شد و ابن‌ زبیر را محاصره کرد. ابن ‌زبیر و همراهانش به مسجدالحرام پناه بردند. در سوم ربیع‌الاول سال ۶۴، حصین‌ بن نمیر و شامیان، در کوههای اطراف کعبه منجنیقها و عراده‌هایی به‌کار انداختند و با سنگ و آتش به شهر مکه و کعبه حمله کردند که کعبه ویران شد و جامه و چوبهای آن سوخت.
[۱۷] تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۷ـ۴۹۹.
[۱۸] کتاب الفتوح، ج۵، ص۱۶۴.
[۱۹] مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۰.




در اوج جنگ بین شامیان و مکّیان، خبر مرگ یزید ( ۱۴ ربیع‌الاول ۶۴) به ابن ‌زبیر رسید. حصین به ابن‌ زبیر پیشنهاد کرد خلافت را بپذیرد و همراه حصین و لشکر وی به شام برود تا از شامیان برایش بیعت بگیرند، اما ابن ‌زبیر نپذیرفت و حصین با لشکر خود سوی شام بازگشت.
[۲۰] الاخبار الطِّوال، ص۲۶۸.
[۲۱] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۳.
[۲۲] تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۹، ۵۰۱ـ۵۰۲.
[۲۳] مروج الذهب، ج۳، ص۲۸۱.




پس از خلافت کوتاه معاویة ‌بن یزید و مرگ او در سال ۶۴، حصین برای به خلافت رساندن مروان ‌بن حَکَم کوشید.
[۲۴] رجوع کنید به تاریخ طبری، ج۵، ص۵۰۳، ۵۳۵ـ۵۳۶.
در سال ۶۵، در آغاز خلافت عبدالملک‌ بن مروان، حصین جزو فرماندهان شام بود که قیام توابین، به رهبری سلیمان ‌بن صُرَد، را در عین‌الورده سرکوب کرد.
[۲۵] تاریخ طبری، ج۵، ص۵۹۴، ۵۹۷ـ۵۹۹.
[۲۶] کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۲۱ـ۲۲۴.
[۲۷] مروج الذهب، ج۳، ص۲۹۴ـ۲۹۵.




هنگامی که مختار به خون‌خواهی امام حسین علیه‌السلام قیام کرد، به فرمانده سپاهش، ابراهیم‌ بن‌ اشتر، سفارش کرد که عبیداللّه‌ بن زیاد و حصین‌ بن نمیر را به ‌قتل برساند.
[۲۸] الاخبار الطِّوال، ص۲۹۳.
در سال ۶۶ یا ۶۷، در جنگ میان ابن ‌زیاد و ابراهیم ‌بن اشتر، بسیاری از قاتلان امام حسین علیه‌السلام کشته شدند و حصین‌ بن نمیر نیز هنگام درگیری با شَریک ‌بن جَدیر تَغْلبی کشته شد.
[۲۹] تاریخ طبری، ج۶، ص۸۸ـ۹۰.
[۳۰] کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۸۰.
[۳۱] مروج الذهب، ج۳، ص۲۹۸.
ابراهیم‌ بن اشتر سر حصین و دیگر کشتگان لشکر شام را برای مختار به کوفه فرستاد. مختار سر حصین و عده‌ای دیگر از کشتگان را نزد محمد بن حنفیه به مکه فرستاد و سر بقیه را در کوفه آویزان کرد.
[۳۲] کتاب‌المُحَبَّر، ص۴۹۱.
[۳۳] کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۸۲ـ۲۸۳.
[۳۴] حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۵۶ـ ۵۷.




ابن اثیر، الکامل فی التاریخ؛
ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱؛
ابن‌ حبیب، کتاب‌المُحَبَّر، چاپ ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد، دکن ۱۳۶۱/۱۹۴۲، چاپ افست بیروت؛
ابن حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ( ۱۹۸۲)؛
• احمد بن داوود دینوری، الاخبار الطِّوال، چاپ عبدالمنعم عامر، مصر (۱۳۷۹/ ۱۹۵۹)، چاپ افست بغداد؛
محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸؛
طبری، تاریخ طبری (بیروت)؛
مسعودی، تنبیه؛
• همو، مروج (بیروت)؛
نصر بن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰؛
یعقوبی، تاریخ یعقوبی.


 
۱. جمهرة انساب‌العرب، ص۴۲۹.
۲. مسعودی، تنبیه، ص۲۸۲.
۳. الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۳۸۰.    
۴. الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۵۱.    
۵. رجوع کنید به الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۵۲.    
۶. وقعة صفّین، ص۴۷.    
۷. وقعة صفّین، ص ۱۲۸.    
۸. رجوع کنید به کتاب الفتوح، ج۴، ص۳۳۴.
۹. نیز رجوع کنید به تاریخ طبری، ج۵، ص۳۰۱.
۱۰. رجوع کنید به الاخبار الطِّوال، ص۲۴۰، ۲۴۳، ۲۴۶، ۲۵۴، ۲۵۸ـ۲۵۹.
۱۱. کتاب الفتوح، ج۵، ص۵۲، ۸۲، ۸۹، ۱۱۷ـ۱۱۸.
۱۲. مثلاً رجوع کنید به تاریخ طبری، ج ۵، ص۳۹۴ـ۳۹۵، ۴۰۱، ۴۳۴، ۴۳۷، ۴۳۹ـ۴۴۰، ۴۴۹.
۱۳. الاخبار الطِّوال، ص۲۴۶.
۱۴. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۱.
۱۵. تاریخ طبری، ج۵، ص۴۸۸،۴۹۰، ۴۹۶.
۱۶. تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۷.
۱۷. تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۷ـ۴۹۹.
۱۸. کتاب الفتوح، ج۵، ص۱۶۴.
۱۹. مروج الذهب، ج۳، ص۲۷۰.
۲۰. الاخبار الطِّوال، ص۲۶۸.
۲۱. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۵۳.
۲۲. تاریخ طبری، ج۵، ص۴۹۹، ۵۰۱ـ۵۰۲.
۲۳. مروج الذهب، ج۳، ص۲۸۱.
۲۴. رجوع کنید به تاریخ طبری، ج۵، ص۵۰۳، ۵۳۵ـ۵۳۶.
۲۵. تاریخ طبری، ج۵، ص۵۹۴، ۵۹۷ـ۵۹۹.
۲۶. کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۲۱ـ۲۲۴.
۲۷. مروج الذهب، ج۳، ص۲۹۴ـ۲۹۵.
۲۸. الاخبار الطِّوال، ص۲۹۳.
۲۹. تاریخ طبری، ج۶، ص۸۸ـ۹۰.
۳۰. کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۸۰.
۳۱. مروج الذهب، ج۳، ص۲۹۸.
۳۲. کتاب‌المُحَبَّر، ص۴۹۱.
۳۳. کتاب الفتوح، ج۶، ص۲۸۲ـ۲۸۳.
۳۴. حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ه، ص۵۶ـ ۵۷.




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «حصین بن نمیر»، شماره ۶۲۹۳    



جعبه ابزار