خبر صبی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خبر صبی، از اصطلاحات بکار رفته در
علم حدیث بوده و به خبر منقول توسط کودک، گفته می‌شود.
یکی از شرایطی که
محدثان در
راوی معتبر دانسته‌اند «
بلوغ» است بر اساس این شرط خبر صبی مورد پذیرش نمی‌گیرد ولی محدثان در این موضوع بحث‌هایی مطرح کرده‌اند که ذیلاً به آن اشاره می‌شود:
خبر صبی دو قسم است.
۱- خبر صبی غیر ممیز.
۲- خبر صبی ممیز.
خبر صبی غیر ممیز به لحاظ این که مورد وثوق و اطمینان قرار نگرفته است پذیرفته نیست.
در مورد خبر صبی ممیز دیدگاه‌هایی مطرح است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد:
۱- از نظر مشهور خبر صبی ممیز پذیرفته نیست.
۲- برخی از
عامه معتقدند اگر خبر صبی ممیز مفید
ظن باشد پذیرفته است.
۳- اگر خبر صبی ممیز اطمینان آور باشد پذیرفته است.
۴- اگر طریق اخبار صبی ممیز مشاهده باشد اخبار وی پذیرفته است ولی اگر طریق اخبار وی نقل باشد پذیرفته نیست.
ادله مشهور در عدم قبول خبر صبی ممیز:
ا - اصل حرمت عمل به ظن است و از تحت این اصل تنها خبر بالغ خارج شده است و خبر صبی ممیز در تحت این اصل باقی است.
برخی این استدلال را نقد کرده و گفته‌اند: این اصل در مقابل
بناء عقلاء جریان ندارد زیرا بناء عقلا پذیرفتن خبر مفید اطمینان است و خبر صبی ممیز اطمینان آور است.
ب - لازمه حدیث «رفع القلم عن الصبی حتی یحتلم و یبلغ» این است کلیه رفتار و گفتار صبی از اعتبار شرعی برخوردار نباشد.
ج - از فحوای ادله عدم پذیرش خبر فاسق استفاده می‌شود که خبر صبی ممیز نیز پذیرفته نیست زیرا مقدار خداترسی‌ای که فاسق دارد امکان دارد که وی را از دروغ گفتن باز دارد ولی صبی به لحاظ این که می‌داند
تکلیف متوجه او نیست ممکن است از گفتن
دروغ ابا نداشته باشد.
برخی در نقد این دلیل بیان داشته‌اند: خدا ترس بودن فاسق و ترس از خدا نداشتن صبی کلیت ندارد.
د - از فحوای ادله عدم جواز
معامله صبی و عدم جواز توکیل و صبی قراردادن وی استفاده می‌شود که خبر صبی ممیز پذیرفته نیست.
برخی گفته‌اند این سخن قابل تامل است.
ادله قائلین به قبول خبر صبی ممیز به شرح ذیل است:
ا - از جواز اقتداء به صبی ممیز در
نماز وی استفاده می‌شود که خبر صبی نیز پذیرفته است.
برخی این سخن را نقد کرده و گفته‌اند: اولاً
قیاس خبر صبی ممیز به جواز اقتداء به صبی در نماز قیاس باطل است. ثانیاً: اصل جواز اقتداء به صبی در نماز محل اشکال است. ثالثاً: ممکن است اقتداء به صبی در نماز جایز باشد ولی پذیرفتن خبر صبی جایز نباشد همان گونه که عامه اقتداء به فاسق را در نماز جایز می‌دانند ولی خبر وی را نمی‌پذیرند.
ب - اخبار صبی در مورد
طهارت خود که بتوان به وی اقتدا کرد پذیرفته است لازمه‌اش این است که اخبار وی در دیگر موارد نیز پذیرفته باشد.
برخی استدلال را نقد کرده و گفته‌اند: اولاً: مقایسه بین اخبار صبی در مورد طهارت خود و اخبار وی در دیگر موارد قیاس باطل است. ثانیاً: در صورت تمرینی بودن عبادات صبی طهارت وی از حدیث معقول نیست. ثالثاً: صحت نماز
ماموم متوقف بر صحت نماز
امام نیست.
ج - همان طور که خبر صبی ممیز درباره
قتل پذیرفته است باید خبر وی در دیگر موارد نیز پذیرفته باشد.
برخی این بیان را نقد کرده و گفته‌اند: اولاً: قیاس خبر صبی در مورد قتل با خبر وی در دیگر موارد قیاس باطل است. ثانیاً: امکان دارد پذیرفته شده خبر صبی در مورد قتل به دلیل
احتیاط در موضوع
خون باشد. ثالثاً: اصل پذیرفته شدن خبر صبی در مورد قتل محل اشکال است.
د - چون صبی ممیز فاسق نیست از عموم مفهوم
آیه نبا استفاده می‌شود خبر صبی ممیز پذیرفته است.
این استدلال مورد مناقشه قرار گرفته است: اولاً: اشکالات فراوانی بر مفهوم آیه نبا وارد شده است. ثانیاً: در پذیرفتن خبر
عدالت شرط است نه عدم
فسق تا گفته شود صبی فاسق نیست و خبرش پذیرفته است. ثالثاً: آیه نبا به بالغین انصراف دارد. رابعاً: مطابق ادله مشهور نفس «صبی بودن» یکی از موانع پذیرش خبر است.
بنابر این خبر صبی پذیرفته نیست همان طور که مشهور بیان داشتند.
از خبر صبی به: روایت صبی، حدیث صبی نیز تعبیر می‌شود.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «خبر صبی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۹/۵.
