• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دری (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




دَرْی (به فتح دال و سکون راء) از واژگان نهج البلاغه به معنای معرفت و دانستن است. از مشتقات آن در نهج البلاغه دِرايَه (به کسر دال و فتح یاء) معرفتى است كه با نوعى از تدبير به دست آيد. اِدْراء (به کسر همزه و سکون دال) به معنای فهماندن و دانا كردن و مُداراة (به ضم میم و فتح دال) به معنای ملاطفت و مدارا است. مِدْرَى (به کسر میم و سکون دال و فتح راء) و مِدْرَاة (به کسر میم و سکون دال و فتح راء) به معنای شانه و شاخ است که جمع آن مَدارَى (به فتح میم و راء) است. امام علی (علیه‌السّلام) به اشعث بن قیس و نیز در ذم يارانش و هم چنین در رابطه با طاووس از این واژه استفاده کرده است. از اين ماده سيزده مورد در نهج البلاغه آمده است.



دَرْی به معنای معرفت و دانستن است. راغب در مفردات گويد: دِرايَه معرفتى است كه با نوعى از تدبير به دست آيد. اِدْراء به معنای فهماندن و دانا كردن و مُداراة به معنای ملاطفت و مدارا است. مِدْرَى و مِدْرَاة به معنای شانه و شاخ است که جمع آن مَدارَى است.


امام (علیه‌السّلام) به آن كس كه گفت: استغفر الله فرمود: «أَتَدْرِي مَا الاِْسْتِغْفَارُ» «آيا مى‌دانى استغفار چيست؟» (شرح‌های حکمت: )
آن حضرت به اشعث بن قيس فرمود: «مَا يُدْرِيكَ مَا عَلَيَّ مِمَّا لِي؟ عَلَيْكَ لَعْنَةُ اللهِ» (تو چه مى‌دانى چه چيز به سود من است يا زيان من؟ نفرين خدا بر تو باد) (شرح‌های خطبه: )
چنانكه در «حوک» گذشت.
در حکمت ۸۵ فرموده: «مَنْ تَرَكَ قَوْلَ: لاَ أَدْري، أُصِيبَتْ مَقَاتِلُهُ» «هر كه قول «نمى‌دانم» را ترک كند محل‌هاى قتل و هلاكتش رسيده است. زيرا او بدون علم سخن گويد و معروف به جهل مى‌شود و از اعتبار مى‌افتد.» (شرح‌های حکمت: )
حضرت در ذم يارانش فرموده: «كَمْ أُدَارِيكُمْ كَمَا تُدَارَى الْبِكَارُ الْعَمِدَةُ وَالثِّيَابُ الْمتَدَاعِيَةُ كُلَّما حِيصَتْ مِنْ جَانِب تَهَتَّكَتْ مِنْ آخَرَ» (چه اندازه با شما مدارا كنم! همچون مدارا كردن با شتران نوبارى كه از سنگينى بار پشتشان مجروح گرديده ... و همانند جامه‌هاى كهنه و فرسوده‌اى كه هر گاه از جانبى آن را بدوزند از سوى ديگر پاره مى‌گردد) (شرح‌های خطبه: )
چنان كه در «حوص- حيص» گذشت.
امام در رابطه با طاووس نیز فرموده: «تَخَالُ قَصَبَهُ مَدَارِىَ مِنْ فِضَّة» «گمان مى‌كنى كه ريشه‌های او شانه‌هایى است از نقره.» (شرح‌های خطبه: )


از اين ماده سيزده مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۴.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۱۳۷.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۳۱۲.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۰۰.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۰، حکمت۴۰۷.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۵۳، حکمت۴۱۷.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۹، حکمت۴۱۷.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۱، حکمت۴۱۷.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۲.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۵۲-۷۵۳.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۳۶۴.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۹۶.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۵۶.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۵، خطبه۱۹.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۵۱، خطبه۱۹.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۶۱، خطبه۱۹.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱، خطبه۱۹.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۴۰.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۶۴۲.    
۲۰. بخش مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۶۴۷.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۸۳.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۹۱.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۸، حکمت۸۰.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۶۹، حکمت۸۵.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۸۲، حکمت۸۵.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۱، حکمت۸۵.    
۲۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۸۰.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۸۰.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۵۰۷-۵۰۸.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۳۱.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۳۶.    
۳۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۸، خطبه۶۸.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۱۳، خطبه۶۷.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۹۸-۹۹، خطبه۶۹.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۳۱-۱۳۳، خطبه۶۹.    
۳۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۶.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۰۷.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ۱۳۷-۱۳۸.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۲۲.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۰۲.    
۴۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۶۴، خطبه۱۶۵.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۸۹، خطبه۱۶۳.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۳۷، خطبه۱۶۵.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۳، خطبه۱۶۵.    
۴۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۵۹.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۶۲.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۳۷۷.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۵۵.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۷۱.    
۵۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۰، حکمت۴۰۷.    
۵۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۵، خطبه۱۹.    
۵۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۸۸، حکمت۸۰.    
۵۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۸، خطبه۶۸.    
۵۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۶۴، خطبه۱۶۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دری»، ج۱، ص۳۸۴.    






جعبه ابزار