دموکراسی مستقیم (فقه سیاسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دموکراسی مستقیم به نظامی گفته می‌شود که در آن شهروندان شخصاً و بدون واسطه نمایندگان در تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی مشارکت می‌کنند.
این شیوه از کهن‌ترین اشکال حکومت مردمی بوده و نمونه تاریخی برجسته آن در
یونان باستان دیده می‌شود.
امروزه کاربرد
دموکراسی مستقیم محدود است و تنها در بخش‌هایی از
سوئیس و
لیبی به‌صورت ناقص اجرا می‌شود.
محدودیت مشارکت همگانی، نفوذ طبقات صاحب قدرت و دشواری اجرای مناظرات و تصمیم‌گیری در اجتماعات بزرگ، از مهم‌ترین موانع تحقق کامل این مدل در جوامع معاصر است.
اگر همه شهروندان به‌طور مستقيم حاكميت را اعمال كنند و در انجام وظايف اصلى حاكميت مباشرت داشته باشند، به آن
دموكراسى مستقيم مى‌گويند.
حكومت دموكراتيک به شيوه مستقيم، از قديم‌ترين اشكال
دموکراسی در تاريخ جهان است كه دموكراسى يونان باستان يكى از نمونه‌هاى بارز آن است.
امروز به ندرت از اين شيوه، در نظام‌هاى سياسى استفاده مى‌شود و تنها در بعضى از كانتون‌هاى سوييس و كشور ليبى نمونه‌اى از آن ديده مى‌شود.
اين الگوها نيز بيان‌گر
دموكراسى مستقيم به معناى واقعى آن نيست، زيرا همه مردم در تصميم گيرى‌ها شركت نمى‌كنند. تنها عده‌اى كه صلاحيت استيفاى
حقوق اساسی را دارند در آن مشاركت مى‌جويند و در اين ميان
طبقه‌های سرمایه‌دار و
روحانیون و افراد ذى‌نفوذ، نقش تعيين‌كننده در كانتون‌هايى دارند كه به اين روش عمل مى‌كنند.
جمعيت مردمى كه اعمال حاكميت مستقيم را بر عهده دارد و به نام جمعيت شهر ناميده مى‌شوند، سالى يک‌بار در ميدان بزرگ شهر اجتماع مى‌كنند و تصميمات لازم را براى يک سال آينده، اتخاذ مى‌كنند.
الگويى كه در ليبى، ارائه‌شده به‌طور واضح نارسايى نظام
دموكراسى مستقيم را آشكار كرده، زيرا در ميان جمعيت بيش‌تر، تعداد اندک جمعيت شهر آشكار مى‌شود و انزواى اكثريت مردم از مركز تصميم‌گيرى به‌وضوح ديده مى‌شود.
مشكل عدم تفكيک قوا و نداشتن فرصت كافى براى مناقشات آزاد در تصميم‌گيرى‌ها و نفوذ سرمايه‌داران و طبقات مسلط در جمعيت شهر، در مجموع به‌كارگيرى اين روش را در جوامع بزرگ، ناممكن ساخته است.
•
عمید زنجانی، عباس‌علی، فقه سیاسی، ج۲، ص۴۵.
