• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دنائت (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دنائة (به ) از واژگان نهج البلاغه به معنای پستى و دنى () به معنای پست و مؤنّث آن دنيّه است. از این لفظ پنج مورد در نهج‌ البلاغه آمده است.



دنائة:به معنای پستى و دنى () به معنای پست و مؤنّث آن دنيّه است.


حضرت علی (علیه‌السلام) در مقام موعظه فرموده: «فَإِنَّ المَرْءَ المُسْلِمَ ما لَمْ يَغْشَ دَناءَةً تَظْهَرُ فَيَخْشَعُ لَها إِذا ذُكِرَتْ، وَ يُغْرَى بها لِئامُ النّاسِ، كانَ كالفالِجِ الياسِرِ الَّذِي يَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَة مِنْ قِداحِهِ...» «چون يكى از شما در برادر دينى خود كثرتى در اهل يا مال يا نفس ببيند به او حسد نورزد، زيرا مسلمان تا كار پستى انجام ندهد كه از ظاهر شدن آن شرمنده مى‌شود... مانند قمارباز برنده است كه از اوّلين بازى برنده بودنش را انتظار مى‌كشد.» معلوم مى‌شود كه چنين تشبيهى در آن عصر ناپسند نبوده است، منظور از «دنائة» در اين كلام كار زشت و پست است. (شرح‌های خطبه: )
حضرت در جایی دیگر فرموده: «الْمَنِيَّةُ وَ لا الدَّنِيَّةُ وَ التّقَلُّلُ وَ لاَ التَّوَسُّلُ وَمَنْ لَمْ يُعْطَ قاعِداً لَمْ يُعْطَ قائِماً وَ الدَّهْرُ يَوْمانِ يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ فَإذَا كانَ لَكَ فَلا تَبْطَرْ وَ إِذا كانَ عَلَيْكَ فاصْبِرْ.» «يعنى بايد مرگ اختيار كرد نه شى‌ء پست را مانند ذلت و نفاق و بايد اكتفا به شى‌ء اندک نمود نه توسّل و التماس به مردم، آن‌كه نشسته مرزوق نشود، ايستاده روزى داده نمى‌شود. (گويا منظور آن است كه اگر به سهولت داده نشود به عسرت نيز داده نمى‌شود.)» (شرح‌های حکمت: ) منظور از «الدنيا الدنيّه» كه در چند جا آمده است، دنياى پست و دنياى حقير است نسبت به آخرت.


این کلمه پنج بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ص۳۹۵.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ص۱۵۰.    
۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۹، خطبه ۲۳.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۵۶، خطبه ۲۳.    
۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۶۴، خطبه ۲۳.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۷، خطبه ۲۳.    
۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۹.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۴، ص۲۰۸.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۲۲.    
۱۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۱۵.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۹۶.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۴۸، حکمت ۳۹۶.    
۱۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۶، حکمت ۳۹۶.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۳۵، حکمت ۳۹۶.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۴۱.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۳۸.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۵، ص۲۳۰.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۸۲.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۳۶۲.    
۲۱. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۹، خطبه ۲۳.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۷۶، حکمت ۳۹۶.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دنائت»، ج۱، ص۳۹۵.    






جعبه ابزار