• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رسوخ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: رسوخ (مفردات‌قرآن).


رُسوخ (به ضم راء و سین) از واژگان نهج البلاغه به معنای ثبات است.
همچنین رسوخ به معنى كم شدن آمده است.
از اين لفظ شش مورد در «نهج البلاغه» به کا رفته است.



رُسوخ به معنی ثبات است.
«رَسَخَ‌ الشیءُ رُسوخاً: ثبت في موضعهِ‌»
راغب در مفردات گويد: رسوخ ثبات شى‌ء است ثباتى محكم. على هذا راسخون در علم كسانى هستند كه در دانش ريشه دارند و علم در وجودشان رسوخ كرده و استقرار يافته است.
همچنین رسوخ به معنى كم شدن آمده است.
گويند: «رَسَخَ‌ الغديرُ: نَشَّ‌ ماؤهُ‌ و اخذ بالنقصان»

۱.۱ - خطبه ۲۲۰

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره مردگان فرموده است: «وَ قَدِ ارْتَسَخَتْ أَسْماعُهُمْ بِالْهَوامِّ فَاسْتَكَّتْ وَ اكْتَحَلَتْ أَبْصارُهُمْ بِالتُّرابِ فَخَسَفَتْ» «گوش‌هاى آن‌ها به وسيله خوردن كرم‌ها شروع به كاهش كرده و «كر» شده‌اند و چشم‌هايشان با خاک سرمه كشيده و فرو رفته‌اند.» (شرح‌های خطبه: )

۱.۲ - خطبه ۱۴۴

آن حضرت درباره اهل بيت (ع) فرموده: «أَيْنَ الَّذينَ زَعَموا أَنَّهُمُ الرّاسِخونَ فی الْعِلْمِ دونَنا كَذِباً وَ بَغْياً عَلَيْنا أَنْ رَفَعَنا اللهُ وَ وَضَعَهُمْ وَ أَعْطانا وَ حَرَمَهُمْ» «كجايند آنان كه گمان كرده‌اند آن‌ها راسخون در علم اسلامند نه ما، بر ما دروغ گفتند و حسد كردند چون خدا ما را بلند كرده و آن‌ها را پايين آورده است (شرح‌های خطبه: )

۱.۳ - خطبه ۹۰

كسى به آن حضرت گفت: يا امير المؤمنين پروردگار را براى ما طورى توصيف كن كه گويا او را با چشم خود مى‌بينيم. امام (صلوات‌الله‌عليه) از اين سخن به خشم آمد و مردم را در مسجد جمع كرد و در ضمن سخنان خويش كه معروف به خطبه اشباح است فرموده: «ايها السائل آنچه را قرآن از اوصاف خدا بيان كرده از آن پيروى كن و از نور هدايت آن كسب نور نما و آنچه شيطان به فكر تو مى‌آورد و در قرآن و كلام رسول و امامان نيست علم آن را به خدا واگذار، بدان راسخون در علم كسانى هستند كه اقرار به جهل، آن‌ها را از ورود به عالم غيب كفايت كرده است و خدا اعتراف به جهل آن‌ها را، رسوخ در علم ناميده است «وَ اعْلَمْ أَنَّ الرّاسِخينَ فی الْعِلْمِ هُمُ الَّذينَ أَغْناهُمْ عَنِ اقْتِحامِ السُّدَدِ الْمَضْروبَةِ دونَ الْغُيوبِ الاِْقْرارُ بِجُمْلَةِ ما جَهِلوا تَفْسيرَهُ مِنَ الْغيْبِ الْـمَحْجوبِ... وَ سَمَّى تَرْكَهُمُ التَّعَمُّقَ... رُسوخاً» (شرح‌های خطبه: )
از اين سخن معلوم مى‌شود كه متشابهات قرآن پيوسته متشابه خواهند ماند، رجوع شود به سوره آل «عمران» آيه ۷ در تفسير احسن الحديث.

۱.۴ - خطبه ۱۹۵

آن حضرت در جای دیگر فرموده: «وَ الصُّمُّ الرَّواسِخُ» يعنى «كوه‌هاى سخت و ثابت.» (شرح‌های خطبه: )


از اين لفظ شش مورد در «نهج البلاغه» به کا رفته است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۴۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۴۳۲.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۷۷.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۲.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۷۷.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۴۱، خطبه۲۲۰.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۳۴، خطبه۲۱۶.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۴۰، خطبه۲۲۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۳۳، خطبه۲۲۱.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۰.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۱۸-۱۱۹.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۳۲۹-۳۳۰.    
۱۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۳۱.    
۱۴. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۵۱.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۰۹، خطبه۱۴۴.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۳۶، خطبه۱۴۰.    
۱۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۰۱، خطبه۱۴۴.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۵، خطبه۱۴۴.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۶.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۴۷-۳۴۸.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۶۱۲.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱-۲۲.    
۲۳. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۸۴.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۷۹-۱۸۱، خطبه۹۱.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۴.    
۲۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۲، خطبه۹۰.    
۲۷. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۶۱، خطبه۸۹.    
۲۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۵، خطبه۹۱.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۸-۷۰۷.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۷.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۱۱-۳۱۴.    
۳۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۴۰۳-۴۰۴.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه۱۹۵.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۱۹۵، خطبه۱۹۰.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۱۰، خطبه۱۹۵.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۸۱، خطبه۱۹۵.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۸۴.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۹۰.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۷، ص۶۴۱-۶۴۲.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۱۲، ص۱۹۸-۱۹۹.    
۴۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۱۷۱.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۴۱، خطبه۲۲۰.    
۴۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۰۹، خطبه۱۴۴.    
۴۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۲، خطبه۹۰.    
۴۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۹۱، خطبه۱۹۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رُسوخ»، ج۱، ص۴۴۶-۴۴۷.    






جعبه ابزار