• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سبق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عناوین مفردات نهج البلاغه (جلد ۱)
مقالات مرتبط: (مقالات مرتبط).

سَبْق (به فتح سین و سکون باء) از واژگان نهج البلاغه به معنای تقدّم و پيش افتادن است. سُبْقَة (به ضم سین و سکون باء) (بر وزن عقبه) به معناى انتهاء و غايتى كه مسابقه دهنده بايد به آن برسد است. سَبْقَة (به فتح سین و سکون باء) (بر وزن عقل) به معناى براى يکبار مسابقه است. سِبَاق (به کسر سین و فتح باء) به معناى مسابقه است. سَابِقَة (به فتح سین و کسر باء) به معناى حالت و كار و وصف گذشته است.


سَبْق
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۱۴.    
[۲] طريحی، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۵، ص۱۸۲.    
(بر وزن عقل) به معنای تقدّم و پيش افتادن است. راغب گويد: اصل سبق پيش افتادن در راه رفتن است و در غير آن به طور مجاز به كار مى‌رود و به طور استعاره در احراز فضيلت آيد.
[۳] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۳۹۵.    
نحو «و السابقون السابقون». «مسابقه» به معناى بين الاثنين است. «سبقه» (بر وزن عقبه) به معناى انتهاء و غايتى كه مسابقه دهنده بايد به آن برسد است. و (بر وزن عقل) به معناى براى يکبار مسابقه است. «سباق» مصدر است به معناى مسابقه است. «سابقه» به معناى حالت و كار و وصف گذشته است.

حضرت علی (علیه‌السلام) «الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ تَسْبِقْ لَهُ حَالٌ حالاً فَيَكُونَ أَوَّلاً قَبْلَ أَنْ يَكُونَ آخِراً»
[۴] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۲، خطبه ۶۴.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۰۷، خطبه ۶۳.    
[۶] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۹۶، خطبه ۶۵.    
«حمد خدایى را كه براى او حالى از حالى پيش نگرفته است تا اوّل باشد قبل از آخر شدن و اگر در اوصاف خداوند تقدّمى بود اوّل و آخر در او به وجود مى‌آمد و آن خلاف بى‌انتهائى و واجب الوجود بودن است.»
[۷] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۱۲۷، خطبه ۶۵.    
[۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶۱.    
(شرح‌های خطبه:
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶۲.    
[۱۰] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۳، ص۶۸.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴.    
[۱۲] ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۳.    
)

در مقام موعطه فرموده: «أَلاَ وَإِنَّ اليَوْمَ المِضْمارَ وَغَداً السِّبَاقَ وَالسَّبَقَةُ الجَنَّةُ وَالغَايَةُ النَّارُ»
[۱۳] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲، خطبه ۲۸.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۶۷، خطبه ۲۸.    
[۱۵] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۷۱، خطبه ۲۸.    
«بدانيد امروز ميدان است، فرداى قيامت مسابقه و غايت و هدف بهشت يا آتش است.»
[۱۶] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۹، خطبه ۲۸.    
[۱۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۸.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۹.    
[۱۹] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۴، ص۴۷۶.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶.    
[۲۱] ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۹۱.    
)
مرحوم رضى فرموده: چون سبقه در چيز محبوب گفته مى‌شود، لذا فرموده: «وَالْجَنَّةُ سُبْقَتُهُ»
[۲۲] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۳۶، خطبه ۱۰۵.    
[۲۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۰۳، خطبه ۱۰۴.    
[۲۴] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۱۵۳، خطبه ۱۰۶.    
بر خلاف آتش كه در آن غايه آمده است. (و جايزه بزرگش بهشت است.)
[۲۵] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۲۲۵، خطبه ۱۰۶.    
[۲۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۳.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸.    
[۲۸] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۴، ص۴۷۶.    
[۲۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۶۰.    
[۳۰] ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۷۱.    
)

آن گاه كه شنيد بنى اميّه او را به خون عثمان متهم مى‌كنند فرمود: «أَوَلَمْ يَنْهَ بَنِي أُمَيَّةَ عِلْمُهَا بِي عَنْ قَرْفي أَوَمَا وَزَعَ الْجُهَّالُ سَابِقَتِي عَنْ تُهَمَتِي»
[۳۱] السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۶، خطبه ۷۴.    
[۳۲] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۲۱، خطبه ۷۳.    
[۳۳] صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۳، خطبه ۷۵.    
(قرن بر وزن عقل) عيب گرفتن «وزع»: كفّ و بازدارى يعنى «آيا بنى اميّه را دانستن حال من از عيب گرفتن بر من نهى نكرد، آيا جاهلان را سابقه حال من از تهمت زدن بر من باز نداشت.»
[۳۴] مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۱۴۱، خطبه ۷۵.    
[۳۵] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴۴.    
(شرح‌های خطبه:
[۳۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴۵.    
[۳۷] مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۳، ص۲۲۷.    
[۳۸] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۲۷.    
[۳۹] ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۶۹.    
) يعنى آن‌ها مى‌دانند كه من از عثمان حمايت كردم و مانع ريخته شدن خون او بودم.

۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۱۴.    
۲. ↑ طريحی، فخرالدين، مجمع البحرين، ت-الحسینی، ج۵، ص۱۸۲.    
۳. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۳۹۵.    
۴. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۲۲، خطبه ۶۴.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۰۷، خطبه ۶۳.    
۶. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۹۶، خطبه ۶۵.    
۷. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۱۲۷، خطبه ۶۵.    
۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶۱.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۶۲.    
۱۰. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۳، ص۶۸.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴.    
۱۲. ↑ ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۳.    
۱۳. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۲، خطبه ۲۸.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۶۷، خطبه ۲۸.    
۱۵. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۷۱، خطبه ۲۸.    
۱۶. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۷۹، خطبه ۲۸.    
۱۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۸.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۹.    
۱۹. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۴، ص۴۷۶.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶.    
۲۱. ↑ ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۹۱.    
۲۲. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۳۶، خطبه ۱۰۵.    
۲۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۰۳، خطبه ۱۰۴.    
۲۴. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۱۵۳، خطبه ۱۰۶.    
۲۵. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۲۲۵، خطبه ۱۰۶.    
۲۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۳.    
۲۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸.    
۲۸. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۴، ص۴۷۶.    
۲۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۶۰.    
۳۰. ↑ ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۷۱.    
۳۱. ↑ السيد الشريف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۳۶، خطبه ۷۴.    
۳۲. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۲۱، خطبه ۷۳.    
۳۳. ↑ صبحي صالح، نهج البلاغه، ص۱۰۳، خطبه ۷۵.    
۳۴. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ص۱۴۱، خطبه ۷۵.    
۳۵. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴۴.    
۳۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۴۵.    
۳۷. ↑ مكارم شيرازى، ناصر، پيام امام اميرالمومنين، ج۳، ص۲۲۷.    
۳۸. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۲۷.    
۳۹. ↑ ابن ابی‌الحديد، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۶۹.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سبق»، ج۱، ص۵۱۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 105 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 28 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 64 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 74 نهج البلاغه
جعبه ابزار