سر عقوبت‌های تارک حج
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در اهمیت حجّ و در مذمّت ترک آن روایات مختلفی وارد شده است که به یک نمونه اشاره می‌شود؛
امام صادق (ع) فرمودند: «مَن ماتَ و لم یحجّ حجّة الاسلام و لم یَمْنعه من ذلک حاجةٌ تجحف به أو مرضٌ لایطیق فیه الحج، او سلطان یمنعه، فلیمت یهودیاً او نصرانیاً»
«کسی که بمیرد و حال آن‌که
حجةالاسلام را به جا نیاورده باشد در حالی که مانعی از بجا آوردن
حج بوجود نیامده باشد از قبیل حاجتی که مانع انجام حج شود یا
مرضی که در آن تحمل اعمال حج را نداشته باشد یا
سلطان ظالمی مانع از حج شود، پس بمیرد
یهودی یا
نصرانی».
در این مبحث به برخی از عقوبت‌های تارک حج اشاره شده است:
دسته‌ای از
روایات اگر مسلمانان یکسره حج را ترک کنند، دیگر به آنها مهلت داده نمی‌شود و به واسطه گناهان‌شان- از جمله ترک حج- دچار عذاب می‌شوند.
از امام صادق(علیه‌السّلام) نقل شده است:
«ان الناس لو ترکوا حج هذا البیت لنزل بهم العذاب و ما نوظروا»؛
«اگر مردم یک سال حج را ترک کنند، به آنان مهلت داده نمی‌شود».
از
امام علی(علیه‌السّلام) نیز روایت شده است:
«الله الله فی بیت ربکم فلا یخلو منکم ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا»؛
«خدا را خدا را درباره خانه پروردگارتان، خالی نماند تا مادامی که شما در قید حیات هستید؛ چون اگر
حج ترک شود مهلت داده نمی‌شوید».
امام صادق(علیه‌السّلام) فرمود:
«ان الله لیدفع بمن یحج من شیعتنا عمن لا یحج و لو اجمعوا علی ترک الحج لهلکوا و هو قول الله عزّوجلّ و لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الارض و لکن الله ذو فضل علی العالمین»؛
«
خداوند به واسطه حج گزاران شیعه عذاب وگرفتاری‌ها را، از کسانی از
شیعه که حج به جا نمی‌آورند، دفع میکند و اگر آنان جملگی ترک حج کنند، مهلت داده نمی‌شوند».
از مجموعه این روایات به دست می‌آید که:
الف. حج موجب دفع عذاب و عقوبت از غیر حجاج می‌شود.
ب. اگر
مسلمانان جملگی حج را ترک کنند، دیگر به آنها مهلت داده نمی‌شود.
پس اگر این مقدار بر انجام حج تاکید شده است، علاوه بر آثار دیگر به جهت تاثیری است که هر ساله بر عموم مسلمانان دارد.
چرا در صورت ترک حج، مهلت به پایان می‌رسد؟
حج نشانه حیات
جامعه اسلامی است و حرکت و تکاپوی مسلمانان برای آن، موجب رشد و تعالی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنان می‌گردد. حال اگر این نشانه محو گردد و سالی بر مسلمانان بگذرد که خانه خدا از حج‌گزاران خالی باشد، گواه مردن
فرهنگ و بی‌رمق شدن
دین در بین آنان است تا آنجا که خانه خدا از زائر خالی مانده است.
در این صورت مهلت خداوند به آنان به پایان می‌رسد وآنان گرفتار عذاب وعقوبت‌های سنگین خواهند شد. از همین رو اگر مسلمانان به کلی ترک حج کنند، حاکم اسلامی موظف است، آنان را وادار به رفتن حج کند و اگر از نظر مالی تمکن ندارند، از بیت المال هزینه‌ها را تامین نماید: «عن ابی عبدالله قال لو ان الناس ترکوا الحج لکان علی الوالی ان یجبرهم علی ذلک و علی المقام عنده فان لم یکن لهم اموال انفق علیهم من بیت مال المسلمین»؛
بعضی از روایات، درباره عقوبت تارک حج در صورت
استطاعت است؛ این دسته از روایات ترک فردی حج اشعار دارند، یعنی، اگر شخص مستطیع سهل انگاری کرده و حج را ترک کند، وی را
کافر،
یهودی،
نصرانی، محروم از
شفاعت، محروم از حوض کوثر، زیان کارترین مردم، پشیمان در هنگام
مرگ و کور در
قیامت دانسته‌اند.
این‌ها عقوبت فردی است، یعنی، تارک حج در صورت استطاعت تا این میزان بر خود و جامعه خسارت وارد میکند؛ گویا از دین خارج شده و نابینا است. چون هدف دین را نشناخته و مانند نابینایان، در زندگی حرکت میکند.
پیآمد این نوع زندگی، پشیمانی در لحظه مرگ و
عالم برزخ، محرومیت از شفاعت در روز قیامت و تحیر و سرگردانی در آن لحظه خواهد بود.
یک دسته از روایات، ترک حج مستحبی را مورد نظر قرار داده و آن را نیز تقبیح میکند. ترک
مستحب گرچه حرام نیست؛ ولی آثار وبرکات حج تا آن اندازه است که حتی ترک آن- اگر چه واجب نیست- عوارضی را در پی دارد: «عن سماعة عن ابی عبدالله قال قال لی ما لک لا تحج فی العام فقلت معاملة کانت بینی و بین قوم و اشغال و عسی ان یکون ذلک خیرة فقال لا و الله ما فعل الله لک فی ذلک من خیرة ثم قال ما حبس عبد عن هذا البیت الا بذنب و ما یعفو اکثر»؛
«سماعه گوید:
امام صادق(علیه‌السّلام) به من فرمود: چرا امسال به حج نمی‌روی؟ گفتم معامله‌ای بین من وعده‌ای در جریان است وبه دلیل مشاغل گوناگون نمی‌توانم مشرف شوم و چه بسا خیر در همین باشد. حضرت فرمود: نه به خدا قسم! خداوند در ترک حج برای تو خیر قرار نداده است. سپس فرمود: هیچ کس ازحج ممنوع نمی‌شود، مگر به واسطه گناهی وآنچه خدا می‌بخشد بیشتراست».
در روایتی از عذافر آمده است:
«قال قال ابو عبدالله ما یمنعک من الحج فی کل سنة قلت جعلت فداک العیال قال فقال اذا مت فمن لعیالک اطعم عیالک الخل و الزیت و حج بهم کل سنة»؛
«امام صادق به من فرمود: چه چیز مانع از حج هر ساله تو می‌شود؟ گفتم: فدای تو شوم! عیال مندی! حضرت فرمود: وقتی مردی چه کسی خانواده‌ات را تامین میکند؟ به افراد خانواده‌ات
سرکه و روغن بده وهر سال آنها رابه حج ببر …».
رسول خدا فرمود:
«من انسات له فی اجله و وسعت علیه فی رزقه و صححت له جسمه و لم یزرنی فی کل خمسة اعوام فهو محروم»؛
«کسی که من اجلش را به تاخیر انداختم و روزی او را وسیع گردانیدم وجسمش را سالم قرار داده و او در هر پنج سال مرا زیارت نکند، بداند که او محروم است.» بنابراین حج از جمله عبادت‌هایی است که حتی ترک نوع مستحب آن نیز عواقبی را در پی دارد. و این به جهت مصالح
حج است؛ به گونه‌ای که حتی ترک غیر واجب آن نیز پیامدهایی را با خود دارد.
معاونت امور روحانیون، پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج۱، ص۹۸، برگرفته از مقاله «سر عقوبت‌های تارک حج».
