شبه عمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شبه عمد از جمله الفاظی است که در
فقه بکار رفته است.
شِبه عمد از اقسام
جنایت است.
جنايت به لحاظ
قصد و
عدم قصد آسيب رسانى، به
عمد،
شبه عمد و
خطا تقسيم مىشود.
جنايت عمدى عبارت است از
جنايت فرد
عاقل و بالغى كه قصد
ارتکاب فعل و نيز آسيب ايجاد شده به سبب آن را داشته باشد.
جنايت شبه عمد كه از آن به «
شبه خطا»، «
عمد خطا» «
خطای عمد»، «
عمد شبیه خطا» و «
خطای شبیه عمد» نيز تعبير مىشود، عبارت است از
جنايت فرد عاقل و بالغى كه قصد ارتكاب فعل منجر به آسيب را داشته، ليكن قصد آسيب زدن را نداشته است، مانند اينكه استادى شاگرد خود را به قصد ادب كردن بزند و شاگرد به طور اتفاق بر اثر آن بميرد.
از احكام آن در بابهاى
ارث،
شهادات،
قصاص و
دیات سخن گفتهاند.
جنايت شبه عمد يا موجب از بين رفتن عضو فرد آسيب ديده مىشود يا منفعت وى از قبيل بينايى و شنوايى و يا كشته شدن او. در هر سه صورت،
جنايت شبه عمد موجب
ثبوت قصاص بر
جانى نمىگردد، بلكه
دیه ثابت مىشود. در قتل
شبه عمد کفاره نيز ثابت مىشود و كفاره آن به قول
مشهور مرتّب (آزاد كردن برده و در صورت عدم امكان آن، دو ماه پى در پى
روزه گرفتن و با عدم امكان آن، اطعام شصت فقير) است.
از موانع
ارث، قاتل بودن
وارث است. در ثبوت اين حكم نسبت به قتل
عمد شكى نيست؛ ليكن جريان آن نسبت به قتل
شبه عمد اختلافی است. چنان كه بنابر قول به جريان، در اينكه قاتل از تمامى
ترکه مقتول، حتى ديه، ارث مىبرد يا اينكه از ديه ارث نمىبرد، اختلاف است. اكثر
فقها قول دوم را اختيار كردهاند.
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۶۰۵.
