شفاعت‌کنندگان روز قیامت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: شفاعت، شفاعت کنندگان،
روز قیامت،
رحمت،
مغفرت.
پرسش: شفاعت کنندگان روز قیامت چه کسانی هستند و چگونه شفاعت می‌کنند؟
پاسخ اجمالی: نامبردگانی که شفاعت می‌کنند عبارت‌اند از:
پیغمبران،
امامان معصوم،
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)،
ملائکه،
شهدا،
علماء، مؤمنین، بچه‌های سقط شده مؤمنان، اولاد حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) (غیر از ائمه هدی) و زائران قبر
امام حسین (علیه‌السّلام) و
قرآن کریم. اعمال و کردارهایی که انسان در دنیا مرتکب می‌گردد، در جهان دیگر
تَجسُم و
تمثّل پیدا می‌کنند و حقیقت عینی آنها جلوه گر می‌شود و علاوه بر این روابط نیز مجسم می‌گردد؛ روابط معنوی‌ای که در این جهان بین مردم برقرار است در آن جهان صورت عینی و ملکوتی پیدا می‌کنند، زمانی که یک انسان سبب هدایت انسانی دیگر می‌شود رابطه پیروی و رهبری در میان آنان در رستاخیز به صورت عینی (شفاعت) در می‌آید.
کلمه شفاعت در لغت به معنای جفت شدن و کنار هم قرار گرفتن دو چیز است.
در اصطلاح کلامی نیز شفاعت به معنای وساطت اولیا و
برگزیدگان الهی، برای رساندن بندگان به فیض رحمت و مغفرت الهی و دستگیری و نجات آنان است.
شهید مطهری می‌گوید: شفاعت اقسامی دارد که برخی از آنها نادرست و ظالمانه است و در دستگاه الهی وجود ندارد ولی برخی، صحیح و عادلانه است و در دستگاه الهی نیز وجود دارد. نوع نادرست شفاعت که به دلایل عقلی و نقلی مردود شناخته شده این است که گناهکار بتواند وسیله‌ای برانگیزد و به توسط آن از نفوذ
حکم الهی جلوگیری کند، درست همان‌طوری که در پارتی بازی‌های اجتماعات منحطّ بشری تحقق دارد.
اما شفاعت صحیح که تایید کننده قانون و حافظ نظام است و آیات و روایات زیادی از طریق
شیعه و
سنی وجود آن را اثبات می‌کند بر دو گونه است:
۱. شفاعت «رهبری» یا شفاعت «عمل».
۲. شفاعت «مغفرت» یا شفاعت «فضل». شفاعت رهبری ، شفاعتی است که شامل نجات از عذاب و نیل به حسنات و حتی بالا رفتن درجات می‌باشد.
شفاعت مغفرت، شفاعتی است که تاثیر در از بین بردن عذاب و در مغفرت گناهان است و حداکثر ممکن سبب وصول به حسنات و ثواب‌ها هم بشود، ولی بالا برنده درجه شخص نخواهد بود، و
رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) درباره این قسم از شفاعت فرمود: «من شفاعتم را برای گناهکارانی از امتم که مرتکب
گناه کبیره شده‌اند ذخیره کرده‌ام، اما نیکوکاران مورد مواخذه قرار نمی‌گیرند.»
اما اینکه چه کسانی شفاعت می‌کنند؟ از جمله شفاعت کنندگان پیغمبران می‌باشند و در اینکه رسول گرامی اسلام دارای مقام شفاعت می‌باشد تردیدی نیست و اهل سنت و شیعه نیز در آن اتفاق نظر دارند. در روایتی از
امام صادق (علیه‌السّلام) آمده است که هیچ یک از
انبیاء و
رسل شفاعت نمی‌کنند تا اینکه خدا به آنها اجازه دهد به جز پیغمبر اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) که خدا قبل از قیامت اجازه شفاعت را به او داده است و شفاعت نخست، برای او و امامان از فرزندان او سپس برای انبیاء است.
به یقین امامان معصوم نیز شفاعت خواهند کرد و روایاتی بر این معنی دلالت دارند که برخی از آنها را ذکر می‌کنیم:
از امام صادق (علیه‌السّلام) درباره آیه شریفه (فمالنا من شافعین و لا صدیق حمیم)
(
کافران گویند) پس برای ما نه شفیعانی هست و نه دوستان صمیمی. فرمود: شفیعان ائمه هستند و دوستان از مؤمنین.
و روایات بسیاری درباره شفاعت حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) و فرزندان او غیر از ائمه هدی و مومنان حتی بچه‌های سقط شده آنها نیز وارد شده است.
پیامبر اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: فقرای از شیعیان علی و خاندان علی را پس از او سبک مشمارید که هر یک از آنان عده‌ای همچون قبایل ربیعه و مضر را شفاعت می‌کنند.
از جمله شفیعان علماء و شهدا می‌باشند. حضرت امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: چون روز قیامت شود خداوند عالم و عابد را برانگیزد، پس به عالم می‌گویند بایست و برای مردم شفاعت کن به پاداش اینکه آنان را نیکو تربیت کردی..
از جمله شفیعان، زائران قبرامام حسین (علیه‌السّلام) هستند. امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: ... به زوار قبر امام حسین (علیه‌السّلام) گفته می‌شود دست هر که را که دوست دارید بگیرید و آنها را به بهشت ببرید..
و از جمله شفاعت کنندگان ملائکه می‌باشند
همان طور که قرآن کریم نیز شفاعت می‌کند.
بنابر آنچه گفته شد نامبردگان زیر شفاعت می‌کنند: پیغمبران، امامان معصوم، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، ملائکه، شهدا، علماء، مؤمنین، بچه‌های سقط شده مؤمنان،
اولاد حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) (غیر از ائمه هدی) و زائران قبر امام حسین (علیه‌السّلام) و قرآن کریم.
حال که شفاعت کنندگان معین و بیان شدند اینک به چگونه شفاعت نمودن آنان می‌پردازیم:
اعمال و کردارهایی که انسان در دنیا مرتکب می‌گردد، در جهان دیگر تجسم و تمثّل پیدا می‌کنند و حقیقت عینی آنها جلوه‌گر می‌شود و علاوه بر این روابط نیز مجسم می‌گردد؛ روابط معنوی‌ای که در این جهان بین مردم برقرار است در آن جهان صورت عینی و ملکوتی پیدا می‌کنند. زمانی که یک انسان سبب
هدایت انسانی دیگر می‌شود رابطه پیروی و رهبری در میان آنان در
رستاخیز به صورت عینی در می‌آید. در مورد گمراه ساختن و اغواء هم همین‌طور است.
فرعون که در این جهان، گمراه و پیشوای گمراهان بوده، در آن جهان نیز به صورت قائد و امام آنان مجسم می‌شود و واسطه قوم خود در رسانیدن به
دوزخ و آتش می‌شود.
براساس این معنای شفاعت است که رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) شفیع امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌باشد و آنها شفیع حسنین (علیهما‌السّلام) و هر امامی شفیع امام دیگر و شفیع شاگردان و پیروان خویش است؛ سلسله مراتب محفوظ است و روی همین حساب است که حتی علماء از کسانی که مورد تعلیم و هدایت ایشان قرار گرفته‌اند شفاعت می‌کنند. یک سلسله مرتبط و پرانشعابی به وجود می‌آید که گروههای کوچک به بزرگتر می‌پیوندند و در راس سلسله حضرت رسول اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) است و علت اینکه در روایات داریم که امام حسین (علیه‌السّلام) از خلق کثیری شفاعت می‌کند این است که در این جهان،
مکتب امام حسین (علیه‌السّلام) بیش از هر مکتبی موجب احیاء دین و هدایت مردم شده است.
مرحوم
علامه طباطبایی در این باره می‌نویسد: تاثیر شفاعت کننده در امر شفاعت یک تاثیر گزاف و بی‌جهت نیست بلکه باید شخص شفاعت کننده به چیزی متوسل شود که مؤثر گردد و شفاعت کننده از خدا نمی‌خواهد که از مقام مولویت و آقائی خود نسبت به بنده‌اش صرف‌نظر کرده یا حکم و قانون مجازات خود را ابطال کند، بلکه می‌گوید استدعا دارم از این بنده درگذری چه اینکه بزرگ و مهربان و کریمی، نه از عقاب او سودی می‌بری و نه گذشت از گناه او تو را زیانی می‌رساند، با این که بنده‌ای است کوچک و نادان، بیچاره و پریشان، پس از او درگذر؛ یا به واسطه این که منی شفاعت کننده در نزد تو مقام و منزلت دارم و آن ایجاب می‌کند تقاضای مرا پذیرفته و از خطای او درگذری و او را ببخشی.
گفتنی است با توجه به این که شفاعت همان مغفرت الهی است که وقتی به خداوند که منبع و صاحب خیرها و رحمت‌هاست نسبت داده می‌شود با نام «مغفرت» خوانده می‌شود و هنگامی که به
وسائط و مجاری رحمت منسوب می‌گردد نام «شفاعت» به خود می‌گیرد، واضح می‌گردد که هر شرطی برای شمول مغفرت هست برای مشمول شفاعت نیز هست. از نظر عقلی شرط مغفرت چیزی جز قابلیت داشتن شخص برای آن نیست و از نظر متون دینی این‌اندازه مسلم است که کفر به خدا و شرک مانع مغفرت است. قرآن کریم می‌فرماید: خدا
شرک را نمی‌آمرزد و آنچه پایین تر از شرک است برای هر کس که بخواهد می‌بخشد. البته برای نیل به شفاعت شرایط دیگری نیز ذکر شده است و آنچه گفته شد شرط ضروری است».
۱. معاد در قرآن، ج۵، آیت‌الله جوادی آملی.
۲. آموزش عقاید آیت‌الله مصباح یزدی.
۳. انسان از آغاز تا انجام، علامه طباطبایی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «شفاعت کنندگان روز قیامت چه کسانی هستند؟»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۲۴.
