عبدالرحمان حبری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِبْری، عبدالرحمان، مورخ، عالم دینی و شاعر عثمانی بود.
وی در ذیحجه ۱۰۱۲ در ادرنه به دنیا آمد. نام اصلی‌اش نورالدین قالقان دَلَن سلیمان بود
. پدرش،
خباز زاده حسن افندی ملقب به صالباش (متوفی ۱۰۳۹)، از منسوبان علمیه
و از مدرّسان مدارس تحصیلات عالی بود.
حبری، به مناسبت لقب پدرش، به صالباش‌زاده نیز معروف شده است . وی که تحصیلات خود را در زادگاهش آغاز کرده بود، در استانبول ادامه تحصیل داد و موفق به اخذ اجازه و کسب صلاحیت «ملازمت»
و مدرّسی
شد. پس از سال‌ها تدریس و طیِ سلسله مراتب مدرّسی، در جرگه قضات جای گرفت و در شهرهای توقات/ توقاد، تیره و قرین‌آباد به کار قضا پرداخت. وی به روایتی در ۱۰۶۹ احتمالا در ادرنه و به روایتی دیگر در ۱۰۸۷، در واپسین محل خدمت خود، یعنی در سیروز/ سرز
درگذشت. آثارش حاکی از آن‌اند که او افزون بر علوم شرعی، بر تاریخ و ادبیات نیز تسلط داشته است.
آثار شناخته شده وی عبارت‌اند از :
انیس‌المسامرین (انیس مصاحبان شبانه)، درباره ادرنه، در چهارده فصل. وی پس از شرح فتح ادرنه به دست ترکان عثمانی در ۷۶۳، درباره قلاع، محلات و کوچه‌ها، مساجد و مدارس، کاروانسرا‌ها و رباطها، حمامها، قهوه‌خانه‌ها، باغها، پلها، چشمه‌‌ها و قصبات و نیز علما و سلاطین و قضات و شعرای مدفون در شهر، اطلاعاتی به دست داده است. این اثر در ۱۰۴۶ تألیف گردیده؛ کلمه «خاتمه» در پایان آن به حساب ابجد نشان‌دهنده همان تاریخ است. نسخ خطی این اثر در کتابخانه دانشگاه استانبول، کتابخانه سلیمانیه، و کتابخانه دانشکده زبان و تاریخ ـ جغرافی دانشگاه آنکارا موجود است
.
احمد بادی افندی ادرنوی، بعد‌ها براساس اثر مورد بحث و با تجدیدنظر کردن و افزودن اطلاعات و مطالب جدید بر آن، کتاب سه جلدی ریاض بلده ادرنه را تألیف کرد
.
دفتر اخبار (دفتر اخباران قانونی شهنشاه پادشاه عالم پناه آل‌عثمان و وزرا و موالیان)، که تاریخ مختصر عثمانی از زمان عثمان غازی (حک: ۶۸۰ـ۷۲۴) تا دوره سلطنت سلطان ابراهیم (۱۰۴۹ـ۱۰۵۸) است و در شش دفتر تدوین شده و به‌ویژه منبع عمده‌ای برای ادوار سلطنت مراد چهارم و سلطان ابراهیم است. نسخ خطی آن در کتابخانه دولتی بایزید و کتابخانه مرکزی دانشگاه استانبول نگهداری می‌شوند
تاریخ فتح‌روان، گزارش لشکرکشی اول سلطان مراد چهارم به ایران و فتح قلعه ایروان/ روان (نیمه دوم ۱۰۴۴ـ نیمه اول ۱۰۴۵) است.
نسخه خطی این اثر در کتابخانه سلیمیه ادرنه نگهداری می‌شود.
تاریخ فتح بغداد، گزارشی است از لشکرکشی سلطان مراد چهارم در ۱۰۴۸ که منجر به فتح بغداد شد. نسخه‌ای از این اثر در کتابخانه سلیمیه ادرنه موجود است .
حدائق‌الجنان، در بردارنده «مطایبات و محاضرات»، در هشت باب.
نسخه‌ای از آن در کتابخانه موزه توپقاپی‌سرای موجود است .
مناسک مسالک، راجع به سفر
حج حبری در ۱۰۴۱ـ ۱۰۴۲ و در بردارنده اطلاعاتی درباره منازل راه و
مناسک حج. نسخه‌ای از این اثر، مشتمل بر ده باب و یک تتمه، در کتابخانه سلیمانیه موجود است.
سئویم ایلگورل متن آن را در چند شماره مجله مؤسسه تاریخ دانشکده ادبیات دانشگاه استانبول منتشر کرده است .
ریاض‌العارفین که ترجمه الرسالة العلیة فی الاحادیث النبویه
ملاحسین واعظ کاشفی (شامل چهل حدیث) از زبان فارسی به ترکی است.این ترجمه، که با اضافاتی همراه است، تسلط مترجم را به فارسی و ترکی نشان می‌دهد. نسخه‌ای از این اثر در کتابخانه مرکزی دانشگاه استانبول و نسخه‌ای دیگر در کتابخانه فاتح نگهداری می‌شود
. ترجمه مذکور از حدیث سی و ششم فرا‌تر نرفته است . بروسه‌لی از دو اثر دیگر حبری (رساله‌ای درباره اوقات پنج گانه
نماز و دیوانچه، مشتمل بر سروده‌هایش) نام‌برده
که نسخه‌ای از آن‌ها به دست نیامده است .
(۱) محمدطاهر بروسه‌لی، عثمانلی مؤلفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ ۱۳۴۲.
(۲) محمد بن یحیی عطائی، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، ۱۹۸۹.
(۳) لوند.
(۴) پاکالین.
(۵) اوزون چارشیلی.
(۶) میدان لاروس.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالرحمان حبری »، شماره۵۷۷۱.
