علم اجمالی (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
علم اجمالی،
قطع به چیزی
مردد میان دو طرف یا بیشتر است.
واژه «اجمالی» در ترکیب «علم اجمالی»
صفت به حال متعلق موصوف؛ یعنی معلوم است، نه خود موصوف؛ زیرا اجمال در خود
علم و قطع معنا ندارد. آنچه متصور است اجمال در متعلق علم است. مقابل علم اجمالی،
علم تفصیلی قرار دارد که عبارت است از قطع به چیزی معیّن و مشخص.
درعلم اجمالی حکم، مشخص و معلوم است؛ لیکن موضوع و متعلق آن مردد میان دو چیز یا بیشتر می‌باشد؛ بر خلاف علم تفصیلی که هم حکم و هم موضوع مشخص و معیّن است.
از عنوان یادشده در
اصول فقه سخن گفته‌اند.
متعلق علم اجمالی یا حکم است، مانند علم اجمالی به وجوب یکی از دو
نماز ظهر و
جمعه ، و یا موضوع حکم، مانند علم اجمالی به
نجس بودن یکی از دو
ظرف . در فرض دوم، اطراف علم اجمالی یا محصور است و یا غیر محصور که
شبهه محصوره و شبهه غیر محصوره نامیده می‌شود.
با حصول علم اجمالی برای مکلف به وجوب یکی از دو عمل مثلا نماز ظهر یا جمعه وی یا هر دو عمل را انجام می‌دهد، یا هر دو را ترک می‌کند و یا یکی را انجام می‌دهد و دیگری را ترک می‌کند. صورت اول را موافقت قطعی، دوم را مخالفت قطعی و سوم را موافقت و مخالفت احتمالی نامیده‌اند.
در اینکه در موارد علم اجمالی، موافقت قطعی لازم است یا موافقت احتمالی کفایت می‌کند و یا هیچ کدام
لازم نیست؛ بلکه مخالفت قطعی
جایز است؛ زیرا علم اجمالی به منزله
شک می‌باشد، اختلاف است
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۴۵۹، برگرفته از مقاله «علم اجمالی».
