علیون (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِلِّيُّون (به کسر عین و لام) یکی از مفردات به کار رفته در
قرآن کریم به معنای كتاب مرقوم و
اعمال تجسم یافته است.
عِلِّيُّون:
(كَلَّا إِنَّ كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ. وَ ما أَدْراكَ ما عِلِّيُّونَ. كِتابٌ مَرْقُومٌ).
ظهور اين دو آيه در آنست كه اولا علّيّون محل نوشته
ابرار است و ثانياً عليّيون خودش كتابى است نوشته شده.
بايد مراد از كتاب ابرار اعمال آنها باشد و چون
عمل نوعى از نوشتن است (نوشته فعلى نه خطّى) از آن به كتاب تعبير شده، از طرف ديگر اعمال پيش خدا مجسّم ميشوند و مجسّم شده‌ها رديف هم و رويهم چيده شده علّيّون را تشكيل ميدهند پس اعمال ابرار در عليّين است و علّيّون همان كتاب مرقوم و
اعمال تجسم یافته است. در واقع مصالح ساختمان علّيّون، اعمال ابرار است نظير اين سخن در «
سجن- سجّين» گذشت.
گوئى آيه ميگويد: اعمال نيكان در
بهشت برين است و بهشت برين از اعمال نيكان تشكيل يافته است.
در
مجمع فرموده: علّيّون علوّ مضاعف (برتر چند برابر) است و براى اظهار تفخيم و عظمت شأن با واو و نون جمع بسته شده و به اولو العقل تشبيه گرديده است، علّيّون مراتب والائى است توأم با
جلال.
اهل لغت آنرا جمع علّىّ بكسر عين و تشديد لام و ياء گفته‌اند. ولى ظاهرا مفرد مضاعف است.
وصف آن
(كِتابٌ مَرْقُومٌ) مفرد آمده و ضمير آن در آيه بعدى
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) مفرد بكار رفته است.
در اينكه مراد از علّيّون بهشت است شكى نيست ولى آيا همه بهشت علّيّون است و يا آن قسمتى از بهشت است معلوم نيست. از
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) ميشود دانست كه آن همه بهشت نيست زيرا چنانكه در «
ثلّ» گذشت مقرّبون قسمتى از اهل بهشت‌اند.
بنظر نگارنده مراد از عليّون بهشت
اصحاب یمین است. توضيح آنكه در
سوره واقعة اهل آخرت به
سابقون و اصحاب يمين و
اصحاب شمال تقسيم شده است و در «ثلّ» روشن كرديم كه بهشت مقرّبون با اصحاب يمين متفاوت است. اين تفاوت از اوائل
سوره دهر و از ذيل آيات «عليّين» نيز فهميده ميشود.
در سوره دهر آمده: ابرار از شرابى ميخورند كه آميخته بكافور است. و
کافور چشمه‌ايست كه
عباد اللّه از آن ميخورند. بايد عباد اللّه همان مقرّبون باشند كه از خود چشمه مياشامند و ابرار اصحاب يمين‌اند كه از شراب آميخته بآن ميخورند نه از خود آن.
در
مطفّفین ذيل آيات عليّين آمده كه ابرار از رحيق مختوم آميخته بتسنيم ميخورند و
تسنیم چشمه‌ايست كه مقرّبون از آن ميخورند
(عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ) پس مراد از ابرار در هر دو سوره، اصحاب يمين و مراد از «عباد» در سوره دهر و «مقرّبون» در سوره مطفّفين همان سابقون و مقرّبين‌اند؛ آنگاه درباره عليّون آمده
(كِتابَ الْأَبْرارِ لَفِي عِلِّيِّينَ) پس ميدانيم اين ابرار همان اصحاب يمين‌اند و
(يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ) ميرساند كه مقرّبون علّيّين را مى‌بينند و در آن حاضر ميشوند، ولى بهشت مخصوص آنها نيست و شايد منظور آنست كه مقرّبون گواهى ميدهند: عليّون مال ابرار است زيرا گواهان روز
قیامت، (چنانكه در «
شهد» گذشت) حتما از مقرّبين‌اند.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "علیون"، ج۵، ص۳۹.
