• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عمر بن محمد بجیری سمرقندی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بُجَیْری، عمربن محمد بن بجیربن حازم همدانیِ سمرقندی، حافظ و محدث ماوراءالنهر است.



در ۲۲۳ متولد شد.
اصلش از خَشوفَغْن (بعدها رأس القنطره)، از روستاهای سمرقند بود
[۱] ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۱۲۲، بغداد.
[۲] عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۰۷، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
و از خانواده علما و محدّثان.
[۳] ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، ج۱، ص۱۹۵، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، بیروت.

پدرش، که از محدّثان کثیرالسفر در طلب حدیث بود، او را به تحصیل علم حدیث تشویق کرد
[۴] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
و نخستین بار بجیری از او حدیث شنید.
[۵] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.



سپس برای کسب علم ابتدا به خراسان و پس از آن، به بصره ، کوفه ، شام ، مصر و حجاز سفر کرد و از مشایخ آن نواحی سودها برد.
از جمله استادان او، عیسی بن حَمّاد زُغْبَه، بشربن مُعاذ عَقَدی، عمربن علی الفَلاّس، احمدبن عبده الضَّبیّ، محمدبن معاویه و دیگر مشایخ این طبقه بوده اند.
[۶] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
[۷] ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.

بسیاری از وی روایت کرده اند.
[۸] محمدبن علی مؤدّب، معمربن جبرئیل کَرمینی، عیسی بن موسی کِسائی، و محمدبن حِبّان بُسْتی، محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
[۹] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
[۱۰] ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.
[۱۱] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.

ذهبی
[۱۲] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۳ـ۴۰۴، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
او را در روایت حدیث صادق شمرده و، پس از نقل حدیثی از او، گفته است که فقط بجیری این حدیث را نقل کرده است.
ابوسعید ادریسی ، علمِ بجیری و دقّت او را در ثبت احادیث ستوده و گفته است که برای استماع حدیث، سفر می‌کرد.
[۱۳] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
[۱۴] ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.
[۱۵] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
[۱۶] محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۳ـ۴۰۴، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.

او در ۳۱۱، در ۸۸ سالگی، درگذشت.
[۱۷] ابن کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۱، ص۱۴۹، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.



از آثار اوست: الجامع الصحیح، که سبک صحیح بخاری (تخریج احادیث صحیح بخاری) است، کتاب التفسیر (هیچیک از این دو کتاب چاپ نشده است).
[۱۸] زرکلی، ج۵، ص۶۰، خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶
[۱۹] عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۰۸، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).

سمعانی کتاب الجامع الصحیح بجیری را در نَسَف (نخشب) شنیده است.
[۲۰] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.

در کشف الظنون از کتابهای بجیری نام برده نشده ولی بغدادی
[۲۱] اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۶۱، بیروت ۱۹۵۱.
[۲۲] اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، ص۷۸۰ـ۷۸۱، بیروت ۱۹۵۱.
به کتابهای او اشاره کرده است.


(۱) ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، بغداد.
(۲) ابن عساکر، مختصرتاریخ دمشق، لاِ بن منظور، چاپ ابراهیم صالح، دمشق ۱۴۰۹/۱۹۸۹، ص۱۴۳.
(۳) ابن عماد، شذرات الذهب، بیروت.
(۴) ابن کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
(۵) ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، بیروت.
(۶) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، بیروت ۱۹۵۱.
(۷) اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، بیروت ۱۹۵۱.
(۸) محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
(۹) محمدبن احمد ذهبی، کتاب تذکره الحفاظ، مکه ۱۳۷۴.
(۱۰) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۱۱) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
(۱۲) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).

 
۱. ↑ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۱۲۲، بغداد.
۲. ↑ عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۰۷، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
۳. ↑ ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، ج۱، ص۱۹۵، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، بیروت.
۴. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۵. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۷. ↑ ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.
۸. ↑ محمدبن علی مؤدّب، معمربن جبرئیل کَرمینی، عیسی بن موسی کِسائی، و محمدبن حِبّان بُسْتی، محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۹. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۱۰. ↑ ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.
۱۱. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
۱۲. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۳ـ۴۰۴، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۱۳. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۷۱۹، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۱۴. ↑ ابن عماد، شذرات الذهب، ج۲، ص۲۶۲، بیروت.
۱۵. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
۱۶. ↑ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء، ج۱۴، ص۴۰۳ـ۴۰۴، بیروت ۱۴۰۲ـ۱۴۰۹/۱۹۸۲ـ۱۹۸۸.
۱۷. ↑ ابن کثیر، البدایه و النهایه فی التاریخ، ج۱۱، ص۱۴۹، قاهره ۱۳۵۱/۱۹۳۲.
۱۸. ↑ زرکلی، ج۵، ص۶۰، خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶
۱۹. ↑ عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۳۰۸، بیروت (تاریخ مقدمه ۱۳۷۶).
۲۰. ↑ عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۱، ص۲۸۶، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت ۱۴۰۸.
۲۱. ↑ اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۱، ص۳۶۱، بیروت ۱۹۵۱.
۲۲. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیه العارفین، ص۷۸۰ـ۷۸۱، بیروت ۱۹۵۱.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عمر بن محمد بجیری سمرقندی»، شماره۵۱۶.    



جعبه ابزار