• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عیسی جرجانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: عیسی بن یحیی جرجانی

عیسی بن یحیی جرجانی (م ۴۰۱ هـ.ق) حکیمی دانشمند، پزشکی ماهر و مسیحی بود.
او حکمت و منطق می‌دانست و بر علم اوائل، یعنی علم پیدایش پدیده های تاریخی نیز آگاهی داشت.
نزد حنین بن اسحاق پزشکی آموخت.
ابن سینا از شاگردان او بود.
المأة در زمینه پزشکی از بهترین و مشهورترین آثار او هستند.
العلم الطبیعی، طب الکلی، مقالة فی الجدری و تعبیر الرؤیا، از دیگر آثار او است.
برخی وفات او را سال ۳۷۶ (هجری قمری) دانسته‌اند، اما قول صحیح وفات او در سال ۴۰۱ (هجری قمری) است.


ابوسهل عیسی بن یحیی بن ابراهیم جرجانی در شهر گرگان متولد شد، در بغداد رشد یافت و به تحصیل علم پرداخت. او که به دنبال کسب مهارت های طبی بود،
[۱] قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۱۰.

در خراسان و خوارزم سطح علمی خود را ارتقا بخشید.
[۲] سامرائی، کمال، مختصر تاریخ الطب العربی، ج۲، ص۴۶۹.
او حکمت و منطق نیز آموخت و بعد از مدتی حکیمی دانشمند و پزشکی ماهر گشت، همچنین بر علم اوائل، یعنی علم پیدایش پدیده های تاریخی نیز آگاهی یافت.
[۳] بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ۴۰۸.

وی به دین مسیح بود و به جای کلیسا در منزل عبادت می‌کرد. عربی را نیز خوب می‌دانست.
به گفته ابوحامد دخوار، بین مسیحیان فصیح‌ترین بوده و از الفاظ زیبا و بامعنا استفاده می‌کرده است.

ابوسهل نزد حنین بن اسحاق پزشکی آموخت.
[۴] ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ج۱، ص۳۵۹.    


جرجانی بعد از رسیدن به درجات علمی، دیگران را نیز از علم خود بهره‌مند ساخت. ابن سینا از شاگردان او بود و در زمینه پزشکی از ابوسهل استفاده کرده است.

عیسی آثاری نیز از خود بر جای گذاشت. به گفته ابن ابی‌اصیبعه او در موضوع حکمت خدا در خلقت انسان اثری دارد که صحیح و متقن است و از فضل و علم فراوانش حکایت دارد. آثار دیگر او عبارتند از:
• المأة در زمینه پزشکی از بهترین و مشهورترین آن‌ها است؛
•العلم الطبیعی؛
• طب الکلی؛
• مقالة فی الجدری؛
• اختصار کتاب المجسطی؛
• تعبیر الرؤیا؛
• الوباء؛
[۵] ابن أبی‌أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۳۶.    

• منتخب العلاج.
[۶] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۸۰۶.    


ابوسهل جرجانی زمانی که در خوارزم به سر می‌برد سلطان محمود غزنوی بر تخت سلطنت نشست. سلطان محمود در نامه‌ای در سال ۴۰۱ (هجری قمری) عالمان شهرها را فراخواند، این عالم مسیحی نیز در زمره عالمانی است که به دربار فراخوانده شدند. او و ابن سینا از رفتن امتناع کردند و به طرف گرگان عزیمت نمودند، آنان در راه به طوفانی گرفتار آمدند که ابوسهل در این بین از دنیا رفت.
[۷] سمرقندی، احمد بن علی، چهار مقاله، ص۱۱۸.


عیسی بن یحیی برخی وفات او را سال ۳۷۶ (هجری قمری) دانسته‌اند،
[۸] سامرائی، کمال، مختصر تاریخ الطب العربی، ج۲، ص۴۶۹.
ولی با توجه به این‌که ابن سینا متولد سال ۳۷۰ (هجری قمری) می‌باشد و از او استفاده کرده و سلطان محمود نیز در سال ۴۰۱ (هجری قمری) بر تخت نشسته، این تاریخ اشتباه می‌باشد و همان‌طورکه در کتاب نزهة الارواح آمده، ۴۰۱ (هجری قمری) صحیح است.
[۹] شهرزوری، محمد بن محمود، نزهة الارواح و روضة الافراح، ص۳۸۳.

(دیگر منابع:
[۱۰] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۷۰۳.
[۱۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۱۶.    
[۱۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۹۸.    
[۱۳] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۷۶.    
[۱۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۱۰.    
[۱۵] کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۸، ص۳۵.    
)
۱. ↑ قفطی، علی بن یوسف، تاریخ الحکماء، ص۱۱۰.
۲. ↑ سامرائی، کمال، مختصر تاریخ الطب العربی، ج۲، ص۴۶۹.
۳. ↑ بیهقی، علی بن زید، تاریخ حکماء الاسلام، ۴۰۸.
۴. ↑ ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ج۱، ص۳۵۹.    
۵. ↑ ابن أبی‌أصیبعة، احمد بن قاسم، عیون الانباء، ص۴۳۶.    
۶. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۸۰۶.    
۷. ↑ سمرقندی، احمد بن علی، چهار مقاله، ص۱۱۸.
۸. ↑ سامرائی، کمال، مختصر تاریخ الطب العربی، ج۲، ص۴۶۹.
۹. ↑ شهرزوری، محمد بن محمود، نزهة الارواح و روضة الافراح، ص۳۸۳.
۱۰. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۷۰۳.
۱۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۱۶.    
۱۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۴۹۸.    
۱۳. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۵۷۶.    
۱۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۵، ص۱۱۰.    
۱۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المولفین، ج۸، ص۳۵.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «عیسی بن یحیی جرجانی»، ج۳، ص۲۷۲.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 376 (قمری) | درگذشتگان سال401 (قمری) | شخصیت‌های مسیحی قرن 5 (قمری) | طبیبان مسیحی قرن 5 (قمری) | مؤلفان مسیحی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار