• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

غفلت (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




غَفْلَت (به کسر غین و سکون فاء) یکی از مفردات به کار رفته در قرآن کریم به معنای عدم توجّه و اشتباه‌ است.



غَفْلَت: عدم توجّه و اشتباه‌ است.


(وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ‌ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ ...)، «کفّار دوست دارند كه ای كاش از اسلحه و متاع‌هاى خويش غفلت می‌كرديد».
آیه روشن ميكند: غفلت آنست كه چيزى حاضر باشد ولى انسان به آن توجه نكند و آنرا فراموش كند. لذا در مجمع ذيل آیه ۱۳۱ سوره انعام فرموده: غفلت ضدّ یقظه است يقظه يعنى بيدارى و توجّه.


در نهج البلاغه خطبه ۱۵۱ فرموده: «وَ اسْتَيْقِظْ مِنْ غَفْلَتِكَ»، از غفلتت بيدار شو.
ايضا در مجمع ذيل آیه ۷۴ بقره فرموده: «الْغَفْلَةُ السَّهْوُ عَنِ الشَّيْ‌ءِ» و آن رفتن از ذهن است بعد از توجّه.
به قول راغب: آن سهوى است كه از كمى حفظ و كمى توجّه عارض شود، (وَ مَا اللَّهُ‌ بِغافِلٍ‌ عَمَّا تَعْمَلُونَ‌)، «خدا از آنچه می‌كنيد در غفلت و بى‌خبرى نيست».


ناگفته نماند: غفلت چنانكه گفته شد عدم توجّه به چيز موجود است. غفلت گاهى عذر مقبول است و آن در صورتى است كه علت غفلت عدم اتمام حجّت باشد، مثل‌: (ذلِكَ أَنْ لَمْ يَكُنْ رَبُّكَ مُهْلِكَ الْقُرى‌ بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها غافِلُونَ‌)، يعنى: «انذار و ارسال رسل براى آن بود كه خدا قريه‌ها را روى ظلمی‌كه در حال غفلت می‌كنند هلاك نمی‌كند». روشن است كه غفلت در اينجا عذر مقبول است، عبارت اخراى اين، آيه‌: (وَ ما كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا)، است، (و ما هرگز قومى را مجازات نخواهيم كرد، مگر آن‌كه پيامبرى مبعوث كنيم)، ايضا آيه‌: (نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِما أَوْحَيْنا إِلَيْكَ هذَا الْقُرْآنَ وَ إِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ‌ الْغافِلِينَ‌)، (ما بهترين سرگذشتها را به وسيله اين قرآن كه به تو وحی كرديم، براى تو شرح مى‌دهيم؛ و به يقين پيش از اين، از آن غافل بودى)، كه خطاب به حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) است و مراد از آن عدم توجّه است، نه ذمّ. ولى غالبا علّت آن عدم دقت خود شخص است و در آنصورت مذموم است و عذر نيست، مثل‌: (أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ‌ الْغافِلُونَ‌)، (آنها همچون چهارپايانند؛ بلكه گمراه‌تر! اينان همان غافلانند چون امكان هدایت دارند و بهره نمى‌گيرد) يا وَيْلَنا قَدْ كُنَّا فِي‌ غَفْلَةٍ مِنْ هذا}}، (اى واى بر ما كه از اين امر در غفلت بوديم).
در بيشتر آیات كه غفلت درباره مردم بكار رفته مراد از آن غفلت غير معذور و در مقام ذمّ است، (وَ لا تُطِعْ مَنْ‌ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ‌)، اِغْفال يعنى وا داشتن به غفلت و تسليط غفلت بر شخص، يعنى: «اطاعت مكن از كسی كه قلب او را از ياد خدا غافل كرده‌ايم و تابع هواى خود شده است».
اينگونه اشخاص در اثر اعمال بد خويش چنين مجازات شده‌اند و خود مقدّمه آنرا فراهم آورده‌اند، چنانكه فرموده: (فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ‌)، يعنى: «چون منحرف شدند خدا قلوبشان را منحرف كرد»، ايضا: (ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ ...). (سپس منصرف مى‌شوند (و از حضور پیامبر بيرون مى‌روند)؛ خداوند دلهايشان را از حق منصرف ساخته)
(إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ‌ الْغافِلاتِ‌ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ)، مراد از غافلات زنانى است كه از زنا بى‌خبر و نسبت به آن بى‌توجّه‌اند يعنى: «آنان‌كه به زنان عفيف و بى‌خبر و مؤمن، نسبت زنا ميدهند، در دنیا و آخرت مورد لعنت خدايند».


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۱۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۹.    
۳. طریحی نجفی، مجمع البحرین، ج۵، ص۴۳۵.    
۴. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۲۴۵.    
۵. نساء/سوره۴، آیه۱۰۲.    
۶. طبرسی، مجمع البیان، ج۴، ص۵۶۶.    
۷. نهج‌البلاغه، ترجمه فیض‌الاسلام، خطبه۱۵۱، ج۳، ص۴۷۴.    
۸. نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبه۱۵۱، ص۲۱۴.    
۹. نهج البلاغه، تصحیح الحسون، خطبه۱۵۱، ص۳۲۹.    
۱۰. نهج البلاغه، ترجمه مکارم شیرازی، خطبه۱۵۱، ص۳۲۶.    
۱۱. طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۲۸۰.    
۱۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۶۰۹.    
۱۳. بقره/سوره۲، آیه۷۴.    
۱۴. انعام/سوره۶، آیه۱۳۱.    
۱۵. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۵.    
۱۶. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۸۳.    
۱۷. یوسف/سوره۱۲، آیه۳.    
۱۸. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۳۵.    
۱۹. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۹.    
۲۰. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۱۷۴.    
۲۱. انبیاء/سوره۲۱، آیه۹۷.    
۲۲. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۳۳۰.    
۲۳. کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.    
۲۴. صف/سوره۶۱، آیه۵.    
۲۵. توبه/سوره۹، ایه۱۲۷.    
۲۶. مکارم شیرازی، ترجمه قرآن، ص۲۰۷.    
۲۷. نور/سوره۲۴، آیه۲۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "غفلت"، ج۵، ص۱۱۱-۱۱۳.    






جعبه ابزار