• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فتن (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فَتْن (به فتح فاء و سکون تاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای امتحان و آزمایش است امتحان الهی، عذاب، ضلال و شرک، همگی از مصادیق فَتْن هستند. در نهج البلاغه، موارد متعددی از کاربرد این ریشه به چشم میخورد.



فَتْن به معنای امتحان و آزمایش است. در اصل فَتْن به معنای گذاشتن طلا در آتش برای آشکارسازی ناخالصی های آن است.


حضرت علی (ع) در ذیل آیه (أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ‌) میفرمایند:
وقتی این آیه نازل شد، گفتم: «يا رسول الله ما هذه الفتنة التى اخبرك الله تعالى بها فقال: يا على انّ امّتى سيفتنون من بعدى» «ای رسول خدا! این فتنهای که خداوند از آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای علی! امت من بعد از من به فتنه دچار خواهند شد.» ظاهر این است که منظور از فتنه در این جمله، برگشتن از امامت، قهقرا رفتن، به وجود آمدن اختلافات و درگیری بین مردم است. در ادامه همین خطبه می فرماید: «و قال يا علىّ انّ القوم سيفتنون باموالهم و يمنّون بدينهم على ربّهم و يتمنّون رحمته و يأمنون سطوته و يستحلّون حرامه بالشبهات الكاذبة...» «قوم به وسیله اموالشان فتنه زده خواهند شد و به دین خود بر پروردگارشان منت مینهند و رحمت او را آرزو میکنند و از عذاب او در امان میدانند و حرام او را با شبهات دروغین حلال میشمارند.» در این جمله، "مفتون" به معنای کسی است که به فتنه افتاده و فریفته شده است. (شرح‌های خطبه: )
امیرالمومنین (علیه‌السلام) درباره گرفتاریهای بعد از خود میفرمایند: «يقول الله سبحانه فبى حلفت لا بعثنّ على اولئك فتنة تترك الحليم فيها حيران» «خداوند سبحان سوگند یاد کرده که بر آن قوم فتنهای نازل کند که در آن، انسان بردبار حیران میماند.» (شرح‌های حکمت: )
حضرت علی (علیه‌السلام) ظهور خوارج را از مصادیق فتنه دانسته و میفرمایند: «فانا فقأت عين الفتنة» «من چشم فتنه را کور کردم». (شرح‌های خطبه: )
و نیز، میفرمایند: «كن فى الفتنة كابن اللبون لا ظهر فيركب و لا لبن فيحلب» «در فتنه مانند بچه شتر باش که نه پشت دارد که سوارش شوند و نه شیر دارد که بدوشند». (شرح‌های حکمت: )


از این ماده چندین مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۴۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۲۳.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۹۰.    
۴. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۲.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۳۷، خطبه۱۵۶.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۴، خطبه۱۵۲.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۰، خطبه۱۵۶.    
۸. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۵، خطبه۱۵۶.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۷۹.    
۱۰. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۳۷، خطبه۱۵۶.    
۱۱. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۵، خطبه۱۵۲.    
۱۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۰، خطبه۱۵۶.    
۱۳. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۷، خطبه۱۵۷.    
۱۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۷۹.    
۱۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۵۰.    
۱۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۱.    
۱۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۰۶.    
۱۹. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۳۷، حکمت۳۶۱.    
۲۰. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۲۴۱، حکمت۳۶۹.    
۲۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۴۰، حکمت۳۶۹.    
۲۲. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۷، حکمت۳۶۹.    
۲۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۷.    
۲۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۸.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۷۴.    
۲۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۵۳.    
۲۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۹۹.    
۲۸. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۰۹، خطبه۹۲.    
۲۹. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۸۲، خطبه۹۱.    
۳۰. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۳۷، خطبه۹۳.    
۳۱. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۹۷، خطبه۹۳.    
۳۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۱۶.    
۳۳. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۱۶.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۲۱۹.    
۳۵. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۲.    
۳۶. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۴۵.    
۳۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۴۶۹، حکمت۱.    
۳۸. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۳، ص۱۵۲، حکمت۱.    
۳۹. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۶۹، حکمت۱.    
۴۰. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۳، حکمت۱.    
۴۱. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۳.    
۴۲. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۰۳.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۲، ص۲۳.    
۴۴. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۸.    
۴۵. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۸۲.    
۴۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۱، خطبه۹۱.    
۴۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۷۹۰، حکمت ۸۸.    



بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «فَتْن»، ج۲، ص۸۰۱.    






جعبه ابزار