• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فحص (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مفردات نهج البلاغه (جلد ۲)
مقالات مرتبط: (مفردات‌قرآن)، (لغات‌قرآن).

فَحْص (به فتح فاء و سکون حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای جستجو كردن است. اين واژه و مشتقات آن سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.


فَحْص و تَفَحُّص
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۰۴.    
[۲] النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
به معنای جستجو كردن است. «فَحَصَ القطا التراب» يعنى محلى در آن براى تخم گذاشتن كند
[۳] النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
.

حضرت در خطبه ای در مقام موعظه میفرمایند: «عباد الله احذروا يوما تفحص فيه الاعمال و يكثر فيه الزلزال و تشيب فيه الاطفال»
[۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۴۰، خطبه۱۵۷.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۷، خطبه۱۵۲.    
[۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۲، خطبه۱۵۷.    
«بندگان خدا بترسيد از روزيكه اعمال وارسى و حساب و يا كشف مى‌شود و زلزله زياد مى‌گردد و اطفال پير مى‌شوند»
[۷] شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۹، خطبه۱۵۷.    
[۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۶.    
(يَوْماً يَجْعَلُ الْوِلْدانَ شِيباً).
[۹] مزمل/سوره۷۳، آیه۱۷.    
(شرح‌های خطبه:
[۱۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۹۳.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۷۷.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۲۳.    
[۱۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۵.    
) منظور بحث و جستجو از صحت و سقم اعمال و يا محاسبه اعمال است.
در خطبه ی دیگری راجع به حكومت عبد الملک مروان يا نظير او میفرمایند: «لكانّى انظر الى ضليّل قد نعق بالشام و فحص براياته فى ضواحى كوفان فاذا فغرت فاغرته... و ثقلت فى الارض وطأته عضّت الفتنة ابنائها بانيابها»
[۱۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۲۵، خطبه۱۰۰.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۹۴، خطبه۹۹.    
[۱۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه۱۰۱.    
همين كلام با كمى تفاوت در خطبه ی
[۱۷] سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    
دیگری تكرار شده است يعنى «گويا مى‌بينم آدم بسيار گمراهى را كه در شام نعره كشيده و پرچمهاى خود را در اطراف کوفه به زمين زده است و چون دهانش باز شود و به صدا درآيد و پايش در زمين محكم شود فتنه اهل فتنه را با دندانهايش مى‌گزد و گاز مى‌گيرد»
[۱۸] شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۳، خطبه۱۰۱.    
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶.    
«فحص براياته» يعنى «براى پرچمهايش جا باز كرد» . (شرح‌های خطبه:
[۲۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
[۲۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۳۸۶.    
[۲۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۷۰.    
[۲۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۰.    
). ابن ابی الحدید
[۲۴] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹۹.    
گويد: اين كلام اشاره به عبد الملك مروان (عليه لعائن الله) است، ابن میثم
[۲۵] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
فرموده: گويند اشاره به سفیانی و دجّال است و گويند اشاره به معاویه است ولى بهتر آنستكه اشاره به عبد الملك مروان باشد.

از این ماده ۳ مورد در «نهج» آمده است.
[۲۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۰۴.    
۲. ↑ النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
۳. ↑ النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۴۰، خطبه۱۵۷.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۷، خطبه۱۵۲.    
۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۲، خطبه۱۵۷.    
۷. ↑ شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۹، خطبه۱۵۷.    
۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۶.    
۹. ↑ مزمل/سوره۷۳، آیه۱۷.    
۱۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۹۳.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۷۷.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۲۳.    
۱۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۵.    
۱۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۲۵، خطبه۱۰۰.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۹۴، خطبه۹۹.    
۱۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه۱۰۱.    
۱۷. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    
۱۸. ↑ شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۳، خطبه۱۰۱.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶.    
۲۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
۲۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۳۸۶.    
۲۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۷۰.    
۲۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۰.    
۲۴. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹۹.    
۲۵. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
۲۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    


• بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فحص »، ج۲، ص۸۰۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 100 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 157 نهج البلاغه
جعبه ابزار