• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فحص (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




فَحْص (به فتح فاء و سکون حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای جستجو كردن است. اين واژه و مشتقات آن سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.



فَحْص و تَفَحُّص به معنای جستجو كردن است. «فَحَصَ القطا التراب» يعنى محلى در آن براى تخم گذاشتن كند .


حضرت در خطبه ای در مقام موعظه میفرمایند: «عباد الله احذروا يوما تفحص فيه الاعمال و يكثر فيه الزلزال و تشيب فيه الاطفال» «بندگان خدا بترسيد از روزيكه اعمال وارسى و حساب و يا كشف مى‌شود و زلزله زياد مى‌گردد و اطفال پير مى‌شوند» (يَوْماً يَجْعَلُ الْوِلْدانَ شِيباً). (شرح‌های خطبه: ) منظور بحث و جستجو از صحت و سقم اعمال و يا محاسبه اعمال است.
در خطبه ی دیگری راجع به حكومت عبد الملک مروان يا نظير او میفرمایند: «لكانّى انظر الى ضليّل قد نعق بالشام و فحص براياته فى ضواحى كوفان فاذا فغرت فاغرته... و ثقلت فى الارض وطأته عضّت الفتنة ابنائها بانيابها» همين كلام با كمى تفاوت در خطبه ی دیگری تكرار شده است يعنى «گويا مى‌بينم آدم بسيار گمراهى را كه در شام نعره كشيده و پرچمهاى خود را در اطراف کوفه به زمين زده است و چون دهانش باز شود و به صدا درآيد و پايش در زمين محكم شود فتنه اهل فتنه را با دندانهايش مى‌گزد و گاز مى‌گيرد» «فحص براياته» يعنى «براى پرچمهايش جا باز كرد» . (شرح‌های خطبه: ). ابن ابی الحدید گويد: اين كلام اشاره به عبد الملك مروان (عليه لعائن الله) است، ابن میثم فرموده: گويند اشاره به سفیانی و دجّال است و گويند اشاره به معاویه است ولى بهتر آنستكه اشاره به عبد الملك مروان باشد.


از این ماده ۳ مورد در «نهج» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۸۰۴.    
۲. النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
۳. النجم طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۱۷۷.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۴۰، خطبه۱۵۷.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۲، ص۶۷، خطبه۱۵۲.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۲۲، خطبه۱۵۷.    
۷. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۹، خطبه۱۵۷.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۶.    
۹. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۷.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۹۳.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۷۷.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۳۲۳.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۱۵.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۲۲۵، خطبه۱۰۰.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة، ج۱، ص۱۹۴، خطبه۹۹.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه۱۰۱.    
۱۷. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    
۱۸. شرح مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۳، خطبه۱۰۱.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶.    
۲۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۳۸۶.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۷۰.    
۲۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۰۰.    
۲۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۹۹.    
۲۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸.    
۲۶. سید رضی، محمد، نهج البلاغة، ت الحسون، ص۳۰۳، خطبه۱۳۸.    



بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فحص »، ج۲، ص۸۰۴.    






جعبه ابزار