فوق (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَوْق (به فتح فاء و سکون واو) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بالا است.
موارد زيادى از این واژه و مشتقاتش در «
نهج البلاغه» آمده است.
فَوْق به معنای بالا است.
أَفاقَة به معنای
بیدار شدن از بيهوشى است.
فُواق به معنای
مهلت است.
فَاقَة به معنای احتياج و
فقر است.
به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
امیرالمومنین (علیه‌السلام) در کلامی چنین میفرمايد:
«يا بْنَ آدَمَ ما كَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِكَ، فَأَنْتَ فيهِ خازِنٌ لِغَيْرِکَ.» «اى فرزند
آدم هرچه بيش از مقدار خوراكت به دست آورى خزانه دار ديگران خواهى بود.»
(شرح‌های حکمت:
)
===خطبه ۱۰۹==
حضرت (علیه‌السلام) در توصیف
عالمان بی عمل چنین میفرمایند:
«إِنَّ الْعالِمَ الْعامِلَ بِغَیْرِ عِلْمِهِ کَالْجاهِلِ الْحائِرِ الَّذِی لا یَسْتَفیقُ مِنْ جَهْلِهِ» «عالم عمل كننده بغير علمش مانند جاهل سرگردانى است كه از
جهل خود به هوش نمى‌آيد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در جایی چنین میفرمایند:
«بِأَفْوَقَ نَاصِلٍ» «تيري كه پيكان و نوک ندارد.»
در «
فوز»
گذشت. (شرح‌های خطبه:
)
امام علی (علیه‌السلام) در خطبه ای در مورد ظلم
بنی امیه فرموده اند:
«إِنَّ بَني أُمَيَّةَ لَيُفَوِّقُونَني تُراثَ مُحَمَّد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تَفْویقاً، وَ اللهِ لَئِنْ بَقِيتُ لُهُمْ لاََنْفُضَنَّهُمْ نَفْضَ اللَّحّام الْوِذامَ التَّرِبَةَ» يعنى «بنى اميّه ميراث
محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را اندك اندك به من مى‌رسانند (چنان كه به هنگام دوشيدن شتر، شيرى كه حقّ بچّه شتر است مختصرى را به بچه شتر داده و بيشتر را براى خود برمى‌دارد)، قسم به
خدا اگر زنده بمانم آنها را دور مى‌افكنم چنانكه قصّاب شكميه خاك آلوده را دور ميافكند.»
(شرح‌های خطبه:
)
«فُواقَ ناقَةِ» به معنای يكدفعه دوشيدن ناقه است.
در مورد بلاها و گرفتاری ها میفرمايند:
«أَلا و إِنَّ مِنَ الْبَلاءِ الْفاقَةَ، وَ أَشَدُّ مِنَ الْفاقَةِ مَرَضُ الْبَدَنِ» «بدانيد كه از جمله گرفتاريها
تنگدستی است، و سخت‌تر از تنگدستى بيمارى جسم است»
(شرح‌های حکمت:
)
از این ماده چندین مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
•
بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله « فوق »، ج۲، ص۸۳۴.
