• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قدر - به فتح دال (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: قدر (ابهام‌زدایی).

قَدَر (به فتح قاف و دال) از واژگان قرآن کریم به معنای توانائى و اندازه، و وقت مقدّر و مكان مقدّر است.



قَدَر: (بر وزن فَرَس) توانائى و اندازه است.
در جوامع الجامع گفته: قَدْر و قَدَر (بر وزن فَلْس و فَرَس) دو لغت‌اند، يعنى به يك معنى‌اند.


(وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ‌ قَدَرُهُ‌ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ‌) «به زنان متاع دهيد ثروتمند به اندازه قدرتش و تنگدست به اندازه توانائيش».
(إِنَّا كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلَقْناهُ‌ بِقَدَرٍ) «ما هر چيز را به اندازه آفريديم».
(وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ‌) «هيچ چيزى نيست مگر آنكه خزائن آن نزد ماست و جز به اندازه معين نمی‌فرستيم».
(ثُمَّ جِئْتَ عَلى‌ قَدَرٍ يا مُوسى‌) شايد مراد از «قَدَر» مقدار و اندازه باشد، يعنى مقدار ابتلائات و امتحان‌هائی كه به موسی تا رسيدن به نبوّت رخ داده بود. صدر آيه مؤيّد آنست يعنى: «اى موسى سپس بر حالی‌كه به قدر كافى امتحان شده بودى آمدى و من تو را خاصّه خويش كرده و نبوّت دادم». و شايد مراد زمان معيّن باشد يعنى در وقتى آمدى كه براى نبوّتت تعيين شده بود.
(سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ‌ قَدَراً مَقْدُوراً) (قَدَراً مَقْدُوراً) ظاهرا عبارت اخراى‌ (وَ كانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا) است كه در آيه ماقبل واقع شده، لذا طبرسی و زمخشری و بیضاوی «قضاء مقضيّا- حكما مبتوتا» گفته‌اند، مقدور بودن امر نسبت به خداست پس می‌شود آن را حتمى معنى كرد، يعنى: «امر خدا حكم حتمى است و جاى خود را می‌گيرد».
قدر گاهى به معنى وقت مقدّر و مكان مقدّر نيز آيد چنانكه راغب گفته، مثل‌: (إِلى‌ قَدَرٍ مَعْلُومٍ‌) كه به معنى «وقت معلوم» است و مثل‌: (فَسالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِها) يعنى: «نهرها به قدر وسعتشان جارى شدند».


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۴۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۵۰.    
۴. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج۱، ص۲۲۳.    
۵. بقره/سوره۲، آیه۲۳۶.    
۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۴۵.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۶۶.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۹۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۴۶.    
۱۰. قمر/سوره۵۴، آیه۴۹.    
۱۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۸۵.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۴۰.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۹۴.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۵۰.    
۱۵. حجر/سوره۱۵، آیه۲۱.    
۱۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۱۴۰.    
۱۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۲۰۴.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۵۱۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۷۸.    
۲۰. طه/سوره۲۰، آیه۴۰.    
۲۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۱۵۲.    
۲۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۲۱۰-۲۱۱.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۹.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۸-۲۹.    
۲۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۳۸.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۵۶۶.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۱۳۰.    
۲۸. زمخشری، کشاف، ج۳، ص۵۴۴.    
۲۹. بیضاوی، تفسیر بیضاوی، ج۴، ص۳۷۷.    
۳۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۳۲۴.    
۳۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۸۵.    
۳۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۵۹.    
۳۳. مرسلات/سوره۷۷، آیه۲۲.    
۳۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۱۵۳.    
۳۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۲۴۶.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۳۲.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۲۰۸.    
۳۸. رعد/سوره۱۳، آیه۱۷.    
۳۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۳۳۶.    
۴۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۴۵۹.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۴۰-۴۴۱.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۴۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "قَدَر"، ج۵، ص۲۴۷-۲۴۸.    






جعبه ابزار