قوه قدسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قوه قدسی از شرایط
اجتهاد و به معنای قوه‌ای است که
انسان در پرتو آن بر استنباط
احکام از منابع آن توانمند می‌شود. این قوه،
ملکه و
ملکۀ ربّانی نیز نامیده شده است.
از آن در باب اجتهاد و
تقلید سخن گفته‌اند.
این قوه از این جهت که اعطایی
خداوند تعالیٰ به بندگان خاص خویش می‌باشد و آنان با
مجاهدت و تلاش در تصفیه
باطن خود از رذائل و آراستگی به فضائل اخلاقی و ملازمت طاعات و
عبادات و ترک محرّمات و شبهات بدان دست می‌یابند، قدسی و ربّانی نامیده شده است.
برخی در تعریف اجتهاد، به قوه قدسی نیز اشاره کرده و آن را شرط اصلی و مهم‌ترین شرط تحقق اجتهاد دانسته و گفته‌اند: دیگر شرایط با وجود این شرط، سودمند خواهند بود و بدون آن، سودی نخواهند داشت.
برخی این شرط را در بردارندۀ ده امر دانسته‌اند که عبارت‌اند از:
۱. کج سلیقه نبودن، چه اینکه کج سلیقگی آفتی برای حسن باطن به شمار می‌رود.
۲. اهل
بحث و
جدل بسیار نبودن، بدین معنا که به گونه‌ای نباشد که میل به بحث و اعتراض در هر زمان که مطلبی را می‌شنود، در او وجود داشته باشد.
۳. اهل
عناد و لجاجت نبودن.
۴. به
رای خود در حال قصور و کمی علم،
مستبد نبودن.
۵. نداشتن تیز هوشی افراطی، در حدی که نتواند به هیچ مطلبی جزم و اطمینان پیدا کند.
۶. کم ذهن و کودن نبودن در حدّی که دقایق و اشکالات را درک نکند.
۷. فرونرفتن در علومی همچون،
کلام، ریاضیات،
نحو و غیر آن که شیوه و روشی غیر فقه دارند و اصل قراردادن آنها در مقایسه با
فقه.
۸. خو نگرفتن به توجیه و تاویل
آیات و
احادیث، در حدی که مانع اطمینان به ظاهر آنها شود.
۹. بسیار جرات بر
فتوا نداشتن.
۱۰. بسیار اهل
احتیاط نبودن.
برخی، شرط قوۀ قدسی را نپذیرفته و گفته‌اند: ملکۀ استنباط احکام و قدرت بر ردّ فروع به اصول، بعد از فراگیری مبادی، همچون نحو و
صرف با ممارست و تمرین در مباحث
اصول فقه و قواعد فقهی، حاصل می‌شود، خواه دارندۀ این ملکه، از قوۀ قدسی برخوردار باشد یا نباشد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۶۹۷.
