• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

لام (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




لام‌ از واژگان قرآن کریم است که در سه قسم کلّیِ ۱- عامل جرّ، ۲- عامل جزم، ۳- لام غیر عامل به کار می‌رود و در هر قسم دارای معانی مختلفی می‌باشد. لام‌ حرف بیست و سوّم از الفبای عربی و حرف بیست و هفتم از الفبای فارسی است.



لام‌: حرف بیست و سوّم از الفبای عربی و حرف بیست و هفتم از الفبای فارسی است.
لام سه قسم است: اوّل عامل جرّ، دوّم عامل جزم، سوّم لام غیر عامل.


لام در سه قسمِ آن در قرآن کریم دارای مثال‌هایی است که به برخی از آنها در ذیل اشاره می‌شود:

۲.۱ - لام جر

لام جرّ اگر مدخولش ضمیر نباشد پیوسته مکسور باشد، مثل: «الحمد لِلَّهِ‌ • العزّة للّه»، مگر در منادای مستغاث مقرون به یاء که در آن مفتوح باشد، مثل: «یا للّه» و اگر مدخولش ضمیر باشد پیوسته مفتوح آید، نحو: (لَنا اَعْمالُنا وَ لَکُمْ اَعْمالُکُمْ‌) (اعمال ما از آن ما، و اعمال شما از آن شماست) مگر با یاء متکلّم که مکسور آید، مثل‌: (وَ ما لِیَ‌ لا اَعْبُدُ الَّذِی فَطَرَنِی‌) (چرا كسى را پرستش نكنم كه مرا آفريده)
از برای لام جرّ بیست و دو معنی ذکر کرده‌اند از قبیل: استحقاق، اختصاص، ملک، تملیک، تعلیل، تاکید نفی، و غیره.

۲.۲ - لام عامل جزم

لام عامل جزم همان لام امر غایب است و مکسور می‌باشد، ساکن بودن آن بعد از واو و فاء بیشتر از با حرکت بودن است، مثل‌: (فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی‌)، (پس بايد دعوت مرا بپذيرند، و به من ايمان بياورند) گاهی بعد از ثمّ ساکن آید، مثل‌: (ثُمَّ لْیَقْضُوا تَفَثَهُمْ‌) (سپس، بايد آلودگيهايشان را برطرف سازند) و مثال آن از قرآن که مکسور باشد، نحو: (وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ‌) (و به نذرهاى خود وفا كنند؛ و بر گردِ خانه گرامى كعبه، طواف كنند) که در هر دو مکسور است.

۲.۳ - لام غیر عامل

لام غیر عامل پیوسته مفتوح و هفت قسم است.
۱- لام ابتداء: فائده‌اش تاکید و تخلیص مضارع از برای حال است، مثل‌: (وَ اِنَّ رَبَّکَ لَیَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ) (و پروردگارت روز قيامت، در آنچه اختلاف داشتند، ميان آنها داورى مى‌كند) و مثل‌: (اِنَّ رَبِّی لَسَمِیعُ الدُّعاءِ) (به يقين پروردگار من، شنونده و اجابت‌كننده دعاست)
۲- لام زایده: در چند محلّ آید، از جمله در خبر مبتداء، مثل‌: «ام الحلیس‌ لَعَجُوزٌ شهربه»؛ ظاهرا آن نیز برای تاکید است.
۳- لام جواب: مثل‌: (لَوْ کانَ فِیهِما آلِهَةٌ اِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا) (در حالى كه اگر در آسمان و زمين، جز خداوند يگانه، خدايان ديگرى بود، نظام جهان به هم مى‌خورد) این لام در جواب «لو» آمده و آنکه در جواب لولا و قسم آید چنین است: (وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْاَرْضُ‌) (و اگر خداوند، بعضى از مردم را بوسيله بعضى ديگر دفع نمى‌كرد، زمين را فساد فرا مى‌گرفت) و (تَاللَّهِ لَاَکِیدَنَّ اَصْنامَکُمْ‌) (و به خدا سوگند، در غياب شما، نقشه‌اى براى نابودى بتهايتان مى‌كشم!)
۴- لام داخل به ادات شرط: می‌فهماند که جواب بعد از لام از برای قسم قبلی است نه از برای شرط، نحو: (لَئِنْ‌ اُخْرِجُوا لا یَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَ لَئِنْ‌ قُوتِلُوا لا یَنْصُرُونَهُمْ وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَیُوَلُّنَّ الْاَدْبارَ) یعنی: «سوگند یاد می‌کنم که اگر کفّار اخراج بشوند منافقان با آنها خارج نمی‌شوند و اگر به جنگ کشانده شوند یاریشان نکنند و اگر یاری کنند حتما شکست خورده فرار نمایند». بقیّه را در کتب لغت و ادب ملاحظه کنید.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۱۷۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۵۴.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۳۶۵.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۱۳۹.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۱.    
۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۳۱۳.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱، ص۴۷۲.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۰۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۸۲.    
۱۰. یس/سوره۳۶، آیه۲۲.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۴۱.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۷۶.    
۱۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۱۱.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۵۸.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۳۹۰.    
۱۶. بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۵.    
۱۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۴۸.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۰۰.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۱۵.    
۲۲. حجّ/سوره۲۲، آیه۲۹.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۵.    
۲۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۷۱.    
۲۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۲۴.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۰.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۰۶.    
۲۸. حجّ/سوره۲۲، آیه۲۹.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۳۵.    
۳۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۷۱.    
۳۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۲۴.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۰.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۰۶.    
۳۴. نحل/سوره۱۶، آیه۱۲۴.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۱.    
۳۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۳۷۰.    
۳۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۵۳۱.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۰۴.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۷۰.    
۴۰. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۹.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۶۰.    
۴۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۷۷.    
۴۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۱۱۲.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۹۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۴۴.    
۴۶. انبیاء/سوره۲۱، آیه۲۲.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۳.    
۴۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۲۶۶.    
۴۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۳۷۴.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۷۰.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۱۱.    
۵۲. بقره/سوره۲، آیه۲۵۱.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱.    
۵۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۰۵.    
۵۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۲، ص۴۴۴.    
۵۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۲۱.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۹۷.    
۵۸. انبیاء/سوره۲۱، آیه۵۷.    
۵۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲۶.    
۶۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۲۹۸.    
۶۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۴۲۱.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۸۳.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۱۳۴.    
۶۴. حشر/سوره۵۹، آیه۱۲.    
۶۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۱۲.    
۶۶. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۶۶.    
۶۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۹۵.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۳۵.    
۶۹. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "لام"، ج۶، ص۱۷۴.    






جعبه ابزار