• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

لبس - به فتح لام (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: لبس (ابهام‌زدایی).

لَبْس (به فتح لام و سکون باء) از واژگان قرآن کریم به معنای خلط و مشتبه کردن است.



لَبْس: به معنی خلط و مشتبه کردن است.


فعل لَبْس از باب ضَرَبَ یَضْرِبُ آید، چنانکه در صحاح و مصباح تصریح کرده و آیات قرآن نیز شاهد آن است:
(وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ اَنْتُمْ تَعْلَمُونَ‌) «تَلْبِسُوا» از باب ضَرَبَ یَضْرِبُ به معنی خلط و آیه خطاب به اهل کتاب است، یعنی: «حق را با باطل خلط نکنید و حق را به باطل مشتبه ننمائید و حق را با آنکه می‌دانید کتمان نکنید». منظور آنست که نبوّت حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) را کتمان نکنید و دلائل آن را که در کتاب شماست مشتبه نگردانید.
(وَ قالُوا لَوْ لا اُنْزِلَ عَلَیْهِ مَلَکٌ وَ لَوْ اَنْزَلْنا مَلَکاً لَقُضِیَ الْاَمْرُ ثُمَّ لا یُنْظَرُونَ • وَ لَوْ جَعَلْناهُ مَلَکاً لَجَعَلْناهُ رَجُلًا وَ لَلَبَسْنا عَلَیْهِمْ ما یَلْبِسُونَ‌) لَبْس در هر دو به معنی خلط و مشتبه کردن است، یعنی: «و گفتند چرا بر او ملکی نازل نمی‌شود؟ اگر ملک نازل می‌کردیم -و آنها ایمان نمی‌آوردند- کار پایان می‌یافت و به آنها مهلت داده نمی‌شد و اگر پیغمبر را از ملک می‌فرستادیم، آن را مردی قرار داده و بر آنها مشتبه می‌کردیم آنچه را که مشتبه می‌کنند».
در این دو آیه چند مطلب هست:
۱- کفّار می‌گفتند باید فرشته‌ای بر او نازل شود؛ منظورشان این بوده که فرشته او را تصدیق کند چنانکه در جای دیگر آمده: (لَوْ لا اُنْزِلَ اِلَیْهِ مَلَکٌ فَیَکُونَ مَعَهُ نَذِیراً) (چرا لااقل فرشته‌اى بر او نازل نشده كه همراه وى مردم را انذار كند) و ایضا: (لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ كَنزٌ أَوْ جَاء مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنتَ نَذِيرٌ) (چرا گنجى بر او نازل‌نشده و يا چرا فرشته‌اى همراه او نيامده است؟!» نگران مباش! چرا كه تو فقط بيم دهنده‌اى) و به احتمال ضعیف منظورشان آن بوده که ملک عذاب موعود را بیاورد.
۲- راجع به این اقتراح و درخواست دو جواب گفته شده:
اوّل‌: (وَ لَوْ اَنْزَلْنا مَلَکاً لَقُضِیَ الْاَمْرُ ثُمَّ لا یُنْظَرُونَ) یعنی: «اگر ملک نازل می‌کردیم -و آنها ایمان نمی‌آوردند- کار تمام می‌شد، نابودی همه را می‌گرفت و مهلت داده نمی‌شدند، حال آنکه مقصود ما مهلت است تا مجالی برای تفکّر و توبه داشته باشند، یا اگر ملک را با عذاب نازل می‌کردیم همه از بین می‌رفتند و دیگر مجالی و مهلتی نمی‌ماند با آنکه نظر ما زیستن در مهلت است».
دوم‌: (وَ لَوْ جَعَلْناهُ مَلَکاً لَجَعَلْناهُ رَجُلًا وَ لَلَبَسْنا عَلَیْهِمْ ما یَلْبِسُونَ‌) یعنی: چون اینها انسان و مادّی‌اند لازم بود ملک را به صورت انسان در آوریم تا بتوانند با او انس بگیرند و گفت و شنود داشته باشند در این صورت می‌گفتند: این انسان است و به دروغ می‌گوید من فرشته‌ام و پیغمبر». یعنی همان را که درباره این پیغمبر می‌گویند درباره او هم می‌گفتند.
«لَلَبَسْنا عَلَیْهِمْ» یعنی ما به آنها مشتبه می‌کردیم؛ ظاهرا این غایت ارسال ملک به صورت بشر است، یعنی نتیجه کار چنین می‌شد. بعضی‌ها گفته‌اند: نسبت‌ «لَلَبَسْنا» به خدا مثل‌ (فَلَمَّا زاغُوا اَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ) است، یعنی: «چون خود مشتبه می‌کنند ما هم چنان می‌کردیم»، ولی احتمال اوّل بهتر است، یعنی در صورت فرستادن ملک ما عامل این کار می‌بودیم و چون نمی‌خواهیم چنین باشیم.
و از طرف دیگر در این صورت فرستادن ملک لغو و بی‌فایده خواهد بود لذا ملک نخواهیم فرستاد.
«ما یَلْبِسُونَ» در تقدیر «ما یلبسونه» است و‌ «هاء» مفعول آن و راجع به «ما» است و مراد از آن پیغمبر است یعنی مشتبه می‌کردیم بر آنها آنچه را که خود بر خودشان و دیگران مشتبه می‌کنند، خود خیال می‌کنند که پیامبر نیست و به دیگران نیز امر را مخلوط و مشتبه می‌گردانند.
ظاهرا جواب اوّل راجع به انزال عذاب به واسطه ملک و جواب دوّم مربوط به پیامبر بودن ملک و یا شریک پیامبر بودن در انذار است.
(اَ فَعَیِینا بِالْخَلْقِ الْاَوَّلِ بَلْ هُمْ فِی‌ لَبْسٍ‌ مِنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ) لبس به فتح اوّل به معنی اختلاط و اشتباه است؛ در صحاح گفته: «اللّبس: اختلاط الظلام» و نیز به معنی خلط است، که گذشت. ظاهرا مراد از آن اشتباه و شکّ است. یعنی: «آیا در خلقت اوّل عاجز و خسته شدیم تا نتوانیم بار دیگر آنها را بی‌آفرینیم؟! نه، بلکه آنها از خلقت تازه در شکّ و اشتباه‌اند».


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۱۷۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۳۵.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۱۰۳.    
۴. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۳، ص۹۷۳.    
۵. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۵۴۸.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۴۲.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۱۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۵۲.    
۹. انعام/سوره۶، آیه۸- ۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۲۸.    
۱۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۲۰.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۷، ص۲۶.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۲۹.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۰.    
۱۵. فرقان/سوره۲۵، آیه۷.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۶۰.    
۱۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۸۳.    
۱۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۵۲.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۵۳.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۸۴.    
۲۱. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۲۲.    
۲۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۱۶۰.    
۲۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۲۳۶.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۲۱.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۹.    
۲۷. انعام/سوره۶، آیه۸.    
۲۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۱۸.    
۲۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۷، ص۲۲.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۲۹.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۱۹.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۲۸.    
۳۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۲۰.    
۳۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۷، ص۲۶.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۲۹.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۰.    
۳۷. صف/سوره۶۱، آیه۵.    
۳۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۵۰.    
۳۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۴۲۳.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۱۸.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۹۵.    
۴۲. ق/سوره۵۰، آیه۱۵.    
۴۳. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۳، ص۹۷۳.    
۴۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۴۵.    
۴۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۱۷.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۱۶.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۵۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "لبس"، ج۶، ص۱۷۸.    






جعبه ابزار