• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

لطف (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




لُطْف (به ضم لام و سکون طاء) از واژگان قرآن کریم به معنای رفق‌ و مدارا و نزدیکی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: لَطَف (به فتح لام و طاء) به معنای نازکی و صافی؛ تَلَطُّف (به فتح تاء و لام و تشدید و ضم طاء) به معنای اعمال رفق و مدارا؛ و لَطیف (به فتح لام) به معنای مدارا کننده می‌باشد.



لُطْف: به ضمّ اوّل به معنی رفق‌ و مدارا و نزدیکی است، «لَطَفَ و لُطْفاََ: رفق و دنا» و لَطَف به فتح اوّل به معنی نازکی و صافی است، «لَطُفَ لُطْفاََ و لَطافَةََ: صَغُرَ و دَقَّ».
در صحاح گفته: «اللُّطفُ فی العمل: الرِّفقُ فیه».
در مصباح آمده: «لَطَفَ اللهُ بِنا» یعنی خدا به ما رفق و با ما مدارا کرد.


این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:

۲.۱ - تلطف

تَلَطُّف: به معنی اعمال رفق و مدارا است، (فَلْیَنْظُرْ اَیُّها اَزْکی‌ طَعاماً فَلْیَاْتِکُمْ بِرِزْقٍ مِنْهُ وَ لْیَتَلَطَّفْ‌ وَ لا یُشْعِرَنَّ بِکُمْ اَحَداً) یعنی: «ببیند کدام طعام بهتر است تا رزقی از آن به شما بیاورد و در خریدن طعام و در رفتن و آمدن اعمال مدارا کند (و خشن نباشد) و کسی را به حال شما واقف نکند».

۲.۲ - لطیف

لَطیف: از اسماء حسنی است و آن بنا بر آنکه گفته شد به معنی مدارا کننده است و آن با لام و باء متعدی می‌شود. در اقرب الموارد هست «لَطُفَ‌ اللّه للعبد و بالعبد: رفق به...».
(لا تُدْرِکُهُ الْاَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْاَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ‌ الْخَبِیرُ) «چشم‌ها، خدا را درک نکند، خدا، چشم‌ها را درک کند، خدا مداراگر و دانا است، می‌داند و مدارا می‌کند».
(اللَّهُ‌ لَطِیفٌ‌ بِعِبادِهِ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ) (خداوند نسبت به بندگانش لطف دارد؛ هر كس را بخواهد روزی مى‌دهد)
(اِنَّ رَبِّی‌ لَطِیفٌ‌ لِما یَشاءُ) (پروردگارم نسبت به آنچه مى‌خواهد و شايسته مى‌بيند، صاحب لطف است)
لطیف در هر دو آیه به معنی مدارا کننده است.
طبرسی ذیل آیه ۱۰۰ یوسف در معنی آن سه قول نقل کرده: مداراگر، آنکه حاجت تو را با مدارا بر آورد؛ آنکه به دقائق امور عالم است؛ قول سوّم نظیر آنست که لطیف را نافذ و دقیق گفته‌اند، ولی آنچه ما اختیار کردیم مقبول‌تر است و آیات با آن کاملا تطبیق می‌شود.


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۱۸۹-۱۹۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۴۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۱۲۰.    
۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۳، ص۱۹۵.    
۵. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۴، ص۱۴۲۷.    
۶. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۵۵۳.    
۷. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۳، ص۱۹۵.    
۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۵۸.    
۹. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ص۵۵۳.    
۱۰. کهف/سوره۱۸، آیه۱۹.    
۱۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۶۰.    
۱۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۶۲.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۰۶.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۳۱.    
۱۵. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۶، ص۱۹۰.    
۱۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۷۴۰.    
۱۷. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۱۱۹.    
۱۸. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۵۸.    
۱۹. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۳، ص۱۹۵.    
۲۰. انعام/سوره۶، آیه۱۰۳.    
۲۱. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۲۹۲.    
۲۲. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۷، ص۴۰۴.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۵۳۳.    
۲۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۲۱۳.    
۲۵. شوری/سوره۴۲، آیه۱۹.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۵.    
۲۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۴۰.    
۲۸. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۶.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۴۰.    
۳۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۱۹.    
۳۱. یوسف/سوره۱۲، آیه۱۰۰.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۴۷.    
۳۳. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۱، ص۲۴۸.    
۳۴. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی، ج۱۱، ص۳۴۰.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۴۰۶.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۳۰۱.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۴۰۶.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۳۰۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "لطف"، ج۶، ص۱۸۹.    






جعبه ابزار