لطف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لُطْف (به ضم لام و سکون طاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای
رفق و مدارا و نزدیکی است. این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
لَطَف (به فتح لام و طاء) به معنای نازکی و صافی؛
تَلَطُّف (به فتح تاء و لام و تشدید و ضم طاء) به معنای اعمال رفق و مدارا؛ و
لَطیف (به فتح لام) به معنای مدارا کننده می‌باشد.
لُطْف:
به ضمّ اوّل به معنی
رفق و مدارا و نزدیکی است، «لَطَفَ و لُطْفاََ: رفق و دنا» و
لَطَف به فتح اوّل به معنی نازکی و صافی است، «لَطُفَ لُطْفاََ و لَطافَةََ: صَغُرَ و دَقَّ».
در
صحاح گفته: «اللُّطفُ فی العمل: الرِّفقُ فیه».
در
مصباح آمده: «لَطَفَ اللهُ بِنا» یعنی خدا به ما رفق و با ما مدارا کرد.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند:
تَلَطُّف: به معنی اعمال رفق و مدارا است،
(فَلْیَنْظُرْ اَیُّها اَزْکی طَعاماً فَلْیَاْتِکُمْ بِرِزْقٍ مِنْهُ وَ لْیَتَلَطَّفْ وَ لا یُشْعِرَنَّ بِکُمْ اَحَداً) یعنی: «ببیند کدام
طعام بهتر است تا
رزقی از آن به شما بیاورد و در خریدن طعام و در رفتن و آمدن اعمال مدارا کند (و
خشن نباشد) و کسی را به حال شما واقف نکند».
لَطیف: از
اسماء حسنی است و آن بنا بر آنکه گفته شد به معنی مدارا کننده است
و آن با لام و باء
متعدی می‌شود. در
اقرب الموارد هست «لَطُفَ اللّه للعبد و بالعبد: رفق به...».
(لا تُدْرِکُهُ الْاَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْاَبْصارَ وَ هُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ) «چشم‌ها، خدا را درک نکند، خدا،
چشم‌ها را درک کند، خدا مداراگر و دانا است، می‌داند و مدارا می‌کند».
(اللَّهُ لَطِیفٌ بِعِبادِهِ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ) (
خداوند نسبت به بندگانش لطف دارد؛ هر كس را بخواهد
روزی مى‌دهد)
(اِنَّ رَبِّی لَطِیفٌ لِما یَشاءُ) (پروردگارم نسبت به آنچه مى‌خواهد و شايسته مى‌بيند، صاحب لطف است)
لطیف در هر دو
آیه به معنی مدارا کننده است.
طبرسی ذیل
آیه ۱۰۰ یوسف در معنی آن سه قول نقل کرده: مداراگر، آنکه
حاجت تو را با مدارا بر آورد؛ آنکه به دقائق امور عالم است؛ قول سوّم نظیر آنست که لطیف را نافذ و دقیق گفته‌اند،
ولی آنچه ما اختیار کردیم مقبول‌تر است و آیات با آن کاملا تطبیق می‌شود.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "لطف"، ج۶، ص۱۸۹.
