• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

متن (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




مَتْن (به فتح میم و سکون تاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای هر چيز قسمت ظاهر و آشكار آن است. از مشتقات این کلمه در نهج البلاغه عبارتند از؛ مَتِين (به فتح میم و کسر تاء) به معنای محكم است. مِتانت (به کسر میم) به معنای صلابت و سختى و قوت است. این کلمه هشت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.



مَتْن متانت: صلابت، سختى و قوت است. متن هر چيز قسمت ظاهر و آشكار آن است: «المَتْن من كل شيء: ما ظهر منهُ‌». گويند: «نزلوا فى متن الارض». «متين» به معنای محكم است.


حضرت علی (علیه‌السلام) درباره قرآن مجید فرموده: «وَعَلَيْكُمْ بِكِتَابِ اللهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِينُ وَالنُّورُ الْمُبِينُ» «به کتاب خدا چنگ زنيد كه آن ريسمان محكم خدا و نور آشكار است.» (شرح‌های خطبه: ) و در خطبه دیگر اين كلمه تكرار شده است.
درباره رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) فرموده: «فَبَلَّغُ الرِّسَالَةَ... وَ جَعَلَ أَمْرَاسَ الاِْسْلاَمِ مَتِينَةً وَعُرَا الاِْيمَانِ وَثِيقَةً» «پيام خدا را ابلاغ كرد و ريسمان‌هاى اسلام را محكم گردانيد و دستگيره‌هاى ایمان را ناگسستنى كرد.» (شرح‌های خطبه: )
درباره خلقت زمين فرموده: «وَجَبَلَ جَلاَمِيدَهَا وَنُشُوزَ مُتُونِهَا وَأَطْوَادِهَا فَأَرْسَاهَا في مَرَاسِيهَا» «صخره‌هاى زمین را آفريد و ارتفاعات محكم و كوه‌هاى بزرگ را در آن راسخ و استوار گردانيد.» منظور از «متون» محكم‌ها است. (شرح‌های خطبه: )
«وَاسْتَمْسَكَ مِنَ الْحِبَالِ بِأَمْتَنِهَا» «امتن» به معنى محكم‌تر است. (در ميان دستگيره‌هاى هدايت به محكم‌ترين آن‌ها چنگ زده.) (شرح‌های خطبه: )
«وَأَسَاخَ قَوَاعِدَهَا فِي متُونِ أَقْطَارِهَا» «ريشه‌هاى كوه‌ها را در محل‌هاى محكم اطراف زمين فرو كرد و رسوخ داد.» (شرح‌های خطبه: )


این کلمه هشت بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۰.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۳۱۴.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۵، ص۱۵۶.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۵، ص۱۵۶.    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۶، خطبه ۱۵۶.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۶۴، خطبه ۱۵۱.    
۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۱۹، خطبه ۱۵۶.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۳۵، خطبه ۱۵۶.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۷۸.    
۱۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۴۸۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۱۴۵.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۹۰.    
۱۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۰۳.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۹۳، خطبه ۱۷۶.    
۱۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۱۹، خطبه ۱۸۵.    
۱۶. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۳۹، خطبه ۱۸۰.    
۱۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۷۰، خطبه ۱۸۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱۹، خطبه ۱۸۵.    
۱۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۲۵.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲۳۴.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۱۵۳.    
۲۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۸.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه،، ج۳، ص۱۸۵.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۱۹، خطبه ۲۱۱.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۷، خطبه ۲۰۶.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۸، خطبه ۲۱۱.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۱۱، خطبه ۲۱۱.    
۲۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۶.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۸.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۱۷۸.    
۳۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه،، ج۱۱، ص۵۱.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۷۰، خطبه ۸۶.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۱۵۱، خطبه ۸۵.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۸، خطبه ۸۷.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۶۹، خطبه ۸۷.    
۳۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۱۱.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۱۹.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۵۴۷.    
۴۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۷۳.    
۴۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۶۳.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۲۰، خطبه ۲۱۱.    
۴۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ص۲۱۸، خطبه ۲۰۶.    
۴۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۲۸، خطبه ۲۱۱.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۱۳، خطبه ۲۱۱.    
۴۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۶.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۴۸.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۱۷۹.    
۴۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۷۰.    
۵۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۵۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «متن»، ج۲، ص۹۶۰.    






جعبه ابزار