• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد آی تیمور

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


محمد آی تیمور یکی از امیران سربداران بود که دو سال و دو ماه حکومت کرد. او از غلامان عبدالرزاق باشتینی یا وجیه‌الدین مسعود بود که بعد از کشته شدن وجیه‌الدین مسعود به حکومت رسید. سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت.


پس از کشته شدن وجیه‌الدین مسعود، یکی از غلامان او
[۵] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
یا به نوشته خواندمیر
[۶] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲.
[۷] Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۲.
از غلامان امیر عبدالرزاق به نام آی تیمور به حکومت رسید.
آی تیمور در دوره حکمرانی امیر عبدالرزاق مأموریت یافته بود تا به جنگ امیر عبدالله، حاکم قهستان، برود. او در این نبرد شکست خورد، اما پس از چندی به یاری وجیه‌الدین مسعود وی را شکست داد.
[۸] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۲-۶۰۳.


آی تیمور پس از کشته شدن وجیه‌الدین مسعود در خزانه را گشود و به سربداران بخشش بسیار کرد.
[۹] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
پس از آن، برخی از قلعه‌هایی را که از دست رفته بود، گشود و به این ترتیب، بر اهمیت خود افزود.

اگرچه آی تیمور حاکمی شایسته بود، در محرم ۷۴۷ در توطئه درویشان که احتمالا خواهان سیاستی خصمانه‌تر بودند، برکنار شد. چندی بعد نیز، به دستور خواجه شمس‌الدین علی چشمی و به دست مولانا حسن آخی کشته شد.
[۱۰] فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمد بن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۱۱] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۵.
[۱۲] قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
قتل او دوره‌ای از بی‌ثباتی را در پی داشت.

آی تیمور دو سال و دو ماه حکومت کرد.
[۱۳] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۱۴] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.
(دو سال و یک ماه)

۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۶. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۳۶۲.
۷. ↑ Henry H Howorth, History of the Mongols: from the ۹th to the ۱۹th century, pt۳, London ۱۸۸۸, repr New York (nd)، iii، p۷۳۲.
۸. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۰۲-۶۰۳.
۹. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۴.
۱۰. ↑ فریومدی، غیاث‌الدین، ذیل مجمع الانساب، ج۱، ص۳۴۸، در محمد بن علی شبانکاره ای، مجمع الانساب، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۳ ش.
۱۱. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۵.
۱۲. ↑ قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، کتب التواریخ، ج۱، ص۲۱۰، چاپ میرهاشم محدث، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۳. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۸۱، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۱۴. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۵، ص۶۱۶.


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    



جعبه ابزار