• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن عبدالملک همدانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن عبدالملک همدانی


محمد بن عبدالملک همدانی (۴۶۳ ـ ۵۲۱ هـ.ق) مورخ، محدث و شافعی‌مذهب بود.
وی در دانش تاریخ و اخبار دولت‌ها و پادشاهان شهرت داشت و آثار متعددی در این زمینه نگاشت.
او شاگردانی چون ابن عساکر داشت.
وی تألیفاتش هم‌چون الذیل علی تاریخ الطبری، عیون السیر، طبقات الفقهاء، اخبار الوزراء، تاریخ هرات و المعارف المتأخر مورد استفاده گسترده مورخان و رجالیان پس از او قرار گرفت.
به گفته منابع، فن تاریخ در زمان او به وی ختم شد و تأثیر عمیقی بر منابع تاریخی و تراجم برجای گذاشت.
او به طور ناگهانی در سال ۵۲۱ (هجری قمری) در بغداد درگذشت و در کنار پدرش دفن شد.


ابوالحسن محمد بن عبدالملک بن ابراهیم همدانی مقدسی مورخ،
[۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۸.    
[۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
محدث و شافعی‌مذهب
[۵] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
و به گفته ابن جوزی از اولاد محدثان بود.
[۶] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۲۴۸.    
[۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

در نیمه شعبان ۴۶۳ (هجری قمری) متولد شد.
[۸] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
[۹] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    

از محل تولد و دوران جوانی وی در منابع اولیه اطلاعی در دست نیست، جز این‌که کحّاله از نشو و نما و سکونت او در بغداد خبر داده است.
[۱۰] کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۵۲۵.
[۱۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۱۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۸.    

صفَدی خبر می‌دهد وی تاریخی درباره پادشاهان و دولت‌ها جمع کرده بود
[۱۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
[۱۴] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
[۱۵] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۳۳.    
[۱۶] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۲۳۹.    
[۱۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
و شناخت خوبی به تاریخ، اخبار دولت‌ها، پادشاهان و حوادث داشت.
[۱۸] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    

هم‌چنین از ابن نجّار نقل کرده که فن تاریخ در زمان همدانی بدو ختم شد.
[۱۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۲۰] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
[۲۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    



همدانی اساتیدی داشت که از مشایخ او ابوالحسین احمد بن محمد بن نقور و نقیب ابوالفوارس طرّاد زینبی
[۲۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
است.
[۲۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۲۴] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    

ابن عساکر (م ۵۷۱ هـ.ق) در معجم الشیوخ خود از او روایت کرده است.
[۲۵] ابن عساکر، علی بن حسن، معجم الشیوخ، ج۲، ص۹۶۸.
[۲۶] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
[۲۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    



آثار ابوالحسن عبارت‌اند از:
• الذیل علی تاریخ الطبری،
[۲۹] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
[۳۰] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۳۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
مجلد اول از این کتاب با نام تکملةُ تاریخ الطبری به چاپ رسیده است؛
[۳۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۳۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    

• الذیل علی تاریخ الوزیر ابی‌شجاع
[۳۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
در تاریخ همدان، صفدی به اشتباه این کتاب را ذیل بر کتاب تجارب الاُمم مسکویه دانسته است؛
[۳۵] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
[۳۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۳۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۳۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

• عیون (عنوان) السیر فی محاسن البدو و الحضر؛
[۳۹] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
[۴۰] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۴۱] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۴۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۴۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    

• اخبار الوزراء که ذیلی است بر کتاب ابن صابی؛
[۴۴] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
[۴۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۴۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۴۷] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۴۸] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    

• طبقات الفقهاء،
[۴۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۵۰] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
[۵۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۵۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
[۵۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
به گفته ابن خلکان این کتاب ذیل بر طبقات الفقهاء ابواسحاق شیرازی است؛
[۵۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۳۳.    

• اخبار دولة سلطان محمد و محمود؛
[۵۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    

• أمراء الحج، از زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) تا زمان مؤلف؛
[۵۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    

• کتاب فی الشؤم؛
[۵۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    

• الذیل علی تاریخ غرس النعمة محمد بن هلال بن صابی؛
• کتاب الفضول؛
[۵۸] مجمع الآداب في معجم الألقاب، ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، ج۱، ص۹۳.

• الذیل علی تجارب الامم و تعاقب الهمم؛
[۵۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۴۴.    

• الذیل علی الآثار الباقیة عن القرون الخالیه؛
[۶۰] کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۵۲۵.

• تاریخ هرات؛
[۶۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    

• المعارف المتأخر، در تاریخ.
[۶۲] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    
[۶۳] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    

از ویژگی‌های همدانی تأثیر شگرف او بر منابع تاریخ و تراجم و رجال است. بعد از او مورخان و اصحاب تراجم و رجال بر وی اعتماد نموده و به‌طور گسترده از تألیفات وی نقل کرده‌اند؛ برای نمونه ابن طاووس،
[۶۴] سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ج۱، ص۱۶۱-۱۶۲.    
ابن حجر،
[۶۵] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۱۱.    
[۶۶] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۸۲.    
ابن خلکان و ابن ابی‌الوفاء در موارد متعدد از آثاری چون: تاریخ همدانی، طبقات همدانی، عیون السیر، ذیل تاریخ طبری
[۶۷] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۲۰.    
و المعارف المتأخره بهره برده و به نقل قول پرداخته‌اند.
[۶۸] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۱۶.    
[۶۹] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    

شایان ذکر است ابن ابی‌الوفاء در الجواهر المضیئه به فراوانی از طبقات همدانی نقل کرده است.
[۷۰] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۲۵.    
[۷۱] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۴۱۵.    
[۷۲] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۴۸.    
[۷۳] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۱۲۴.    
[۷۴] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۲۰۴.    

وی در ترجمه پدر همدانی از خود محمد نیز سخن گفته و وی را صاحب طبقات الحنفیة و الشافعیه دانسته است
[۷۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۳۰.    
که از این‌جا روشن می‌شود منظور وی از «فی طبقاته» در جای جایِ کتاب الجواهر المضیئه، طبقات الحنفیة و الشافعیه محمد بن عبدالملک همدانی است؛ با وجود این احتمال دارد مراد همان کتاب طبقات الفقهاء همدانی باشد.


محمد به طور ناگهانی در شب شنبه ششم شوال
[۷۶] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
[۷۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
سال ۵۲۱ (هجری قمری) درگذشت
[۷۸] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
[۷۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
[۸۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
و در کنار پدرش و ابوالعباس بن سُریج دفن شد.
[۸۱] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۲۴۸.    
[۸۲] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
[۸۳] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    

منابع از محل وفات و دفن وی سخن به میان نیاورده‌اند، ولی از آن‌جا که سبکی در ترجمه پدرش ابوالفضل عبدالملک فَرَضی همدانی ذکر کرده که تا هنگام وفات ساکن بغداد بود،
[۸۴] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۶۲.    
بر می‌آید محل وفات و دفن پدر و پسر بغداد بوده است.
(دیگر منابع:
[۸۵] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
[۸۶] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
[۸۷] ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب، ج۱، ص۱۰۴.
[۸۸] ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۳۳.    
[۸۹] ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۲۳۹.    
[۹۰] سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
[۹۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
[۹۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۷.    
[۹۳] صابری همدانی، احمد، تاریخ مفصل همدان، ج۱، ص۱۹.
[۹۴] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    
[۹۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۳۰.    
)


۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۸.    
۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۵. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۶. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۲۴۸.    
۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۸. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۹. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۱۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۵۲۵.
۱۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۱۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۸.    
۱۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۱۴. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
۱۵. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۳۳.    
۱۶. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۲۳۹.    
۱۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۱۸. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۱۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۲۰. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۲۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۲۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۲۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۲۴. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۲۵. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، معجم الشیوخ، ج۲، ص۹۶۸.
۲۶. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۲۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۲۹. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۳۰. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۳۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۳۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۳۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۳۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۳۵. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
۳۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۳۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۳۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۳۹. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
۴۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۴۱. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۴۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۴۴. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
۴۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۴۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۴۷. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۴۸. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۴۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۵۰. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
۵۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۵۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۵۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۵۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۳۳.    
۵۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۵۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۵۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۵۸. ↑ مجمع الآداب في معجم الألقاب، ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، ج۱، ص۹۳.
۵۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۳۴۴.    
۶۰. ↑ کحاله، عمررضا، معجم مصنفی الکتب العربیه، ص۵۲۵.
۶۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۶۲. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    
۶۳. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۶۴. ↑ سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، ج۱، ص۱۶۱-۱۶۲.    
۶۵. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۱۱.    
۶۶. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۸۲.    
۶۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۴، ص۲۲۰.    
۶۸. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۱۶.    
۶۹. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    
۷۰. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۲۵.    
۷۱. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۴۱۵.    
۷۲. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۴۸.    
۷۳. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۱۲۴.    
۷۴. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۲۰۴.    
۷۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۳۰.    
۷۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
۷۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۷۸. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۶.    
۷۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۳۰.    
۸۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۸۵.    
۸۱. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۱۷، ص۲۴۸.    
۸۲. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۸۳. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۶، ص۲۴۹.    
۸۴. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۵، ص۱۶۲.    
۸۵. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۱۹۸.    
۸۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۱۰، ص۶۴۸.    
۸۷. ↑ ابن فوطی، عبد الرزاق بن احمد، مجمع الآداب، ج۱، ص۱۰۴.
۸۸. ↑ ابن الوردی، عمر بن مظفر، تاریخ ابن الوردی، ج۲، ص۳۳.    
۸۹. ↑ ابوالفداء، اسماعیل بن علی، المختصر فی اخبار البشر، ج۲، ص۲۳۹.    
۹۰. ↑ سبکی، عبدالوهاب بن تقی‌الدین، طبقات الشافعیة الکبری، ج۶، ص۱۳۵.    
۹۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۲۵۴.    
۹۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۹۷.    
۹۳. ↑ صابری همدانی، احمد، تاریخ مفصل همدان، ج۱، ص۱۹.
۹۴. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۵، ص۲۶۸.    
۹۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۱، ص۳۳۰.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالملک همدانی»، ج۴، ص۴۰۴-۴۰۵.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 521 (قمری) | زادگان سال 463 (قمری) | شخصیت‌های شافعی قرن 6 (قمری) | علمای شافعی قرن 6 (قمری) | مؤلفان شافعی قرن 6 (قمری) | محدثان شافعی قرن 6 (قمری) | مورخان شافعی قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار