محمد بن عبدالکریم وزّان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
محمد بن عبدالکریم وزّان (
۵۳۳ ـ
۵۹۸ هـ.ق) در ری در خانواده‌ای علمی و صاحب‌منصب زاده شد.
او از مشایخ برجسته‌ای بهره برد و از بزرگان شافعیه ری بود که نزد حکام نیز اعتبار داشت.
مدتی در مکه ساکن شد و به تدریس، تربیت شاگردان، عبادت و رسیدگی به نیازمندان پرداخت.
از آثارش
شرح الوجیز در فقه و اشعاری بر جای مانده است.
در برخی منابع در نسب و اساتید او خلط شده، اما او از نوادگان خاندان وزّان و نه همان فرد یادشده در گزارش سمعانی بوده است.
وی در ربیع‌الآخر ۵۹۸ (هجری قمری) در ری درگذشت و در کنار یوسف بن حسین رازی دفن شد.
ابوعبداللّه محمد بن عبدالکریم بن احمد عمادالدین وزّان تیمی (تمیمی) رازی معروف به
ابن وزّان در سال ۵۳۳ (هجری قمری) در خانواده‌ای از اهل علم و فضل و ریاست در شهر ری
متولد شد.
اجداد وی همه دارای ریاست و مرجعیت و در اصل اهل ساوه بوده‌اند و از آن‌رو به وزّان معروف شدند که برخی از اجدادش به وزن کردن اشیا اشتغال داشته‌اند.
او از بزرگان شافعیه در ری بود؛
چنان‌که نزد امرا و حکام نیز از منزلت والایی برخوردار بود.
مدتی نیز مجاورت خانه خدا را اختیار کرد. وی به دور از فتنه‌ها، به نشر علم و تربیت شاگردان و عبادت خدا می‌پرداخت و به ضعیفان و مسکنیان رسیدگی می‌کرد و در دین خود صلابت و شدت داشت.
شایان ذکر است ابوسعد سمعانی در ذیل وزّان از ابوسعد عبدالکریم بن احمد وزّان و فرزندش ابوعبداللّه محمد یاد کرده و این‌که ابوعبداللّه محمد در بغداد از ابوالحسین بن نقّور و در اصفهان از مطهّر بن عبدالواحد بزانی بهره برده است؛
ولی با توجه به این‌که ابن نقّور متوفای سال
۴۷۰ (هجری قمری) و مطهر بن عبدالواحد بزانی متوفای حدود
۴۸۰ (هجری قمری) بوده‌اند،
ازاین‌رو ابوعبداللّه محمد بن عبدالکریم مورد اشاره سمعانی نمی‌تواند همان محمد بن عبدالکریم بن احمد وزّان که در سال ۵۳۳ (هجری قمری) متولد شده، باشد و ظاهراً از همین‌جاست که در بعضی از منابع درباره ابن وزّان مذکور در این نوشتار خلط‌هایی صورت گرفته و افرادی مانند ابوبکر محمد بن ثابت خجندی (م
۴۳۸ هـ.ق) و ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف شیرازی (م
۴۷۶ هـ.ق) از استادان او معرفی شده‌اند
به هر حال باید گفت عبدالکریم بن احمد مورد اشاره سمعانی جد پدر محمد بن عبدالکریم بن احمد بن عبدالکریم بن احمد بن طاهر بوده که در سال
۴۶۹ (هجری قمری) درگذشته است
و محمد بن عبدالکریم بن احمد وزّان نیز از احفاد او بوده است، نه فرزند او.
از مشایخ
ابن وزّان حامد بن محمود ماوراءالنهری، محمد بن علی جیانی، قاضی ابوعبداللّه استرآبادی و هبه‌اللّه بن حسین بن عمر نیشابوری است.
وی هم‌چنین از محمد بن یحیی، عبدالرحمن بن عبدالصمد اکاف، ابوالبرکات عبداللّه بن محمد فراوی، عبدالخالق بن زاهر شحامی (م
۵۴۹ هـ.ق) و برخی دیگر اجازه روایت داشته است.
ابوعبدالله شاگردانی داشت که مورخ بزرگ عبدالکریم بن محمد رافعی قزوینی نیز از او روایت کرده که حاصل شنیده‌هایش از وی، کتاب الأربعینات در حدیث است.
محمد بن عبدالکریم آثاری داشت که
شرح الوجیز در فقه
و شعر از آن‌هاست.
محمد سرانجام در ماه ربیع‌الآخر ۵۹۸ (هجری قمری)
در زادگاهش ری، چشم از جهان فرو بست
و در جوار یوسف بن حسین رازی دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن عبدالکریم وزّان»، ج۴، ص۴۰۳.
