محمد بن محمد بزازی (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بزّازی ، محمد بن محمدبن شهاب بن یوسف کَردَریِ بریقینیِ خوارزمی ، ملقب به حافظ الدین ، فقیه و اصولی حنفی قرن نهم . اصل او از کَرْدَر از توابع خوارزم است . مدتی در شبه جزیرة کریمه و نواحی بلغار اقامت کرد و سپس به دیار خویش بازگشت ، در سفر بعد به روم رفت و مقیم آنجا شد. در دوران اقامت در روم با فَناری • به بحث پرداخت و در فروع بر او برتری یافت ؛ اما در اصول مغلوب وی شد. او در اواسط رمضان ۸۲۷ در مکه از دنیا رفت (کحاله ، ج ۱۱، ص ۲۲۳ـ۲۲۴؛ ابن عماد، ج ۷، ص ۱۸۳).
نخستین صفحة الفتاوی البزازیه
بزازی اصول و فروع را بر مبنای مذهب ابو حنیفه نزد پدر خویش آموخت (سرکیس ، ج ۱، ستون ۵۵۵). شهرت اجتماعی او بیشتر به جهت فتوایی است که به کفر امیر تیمور داد (زرکلی ، ج ۷، ص ۴۵)، و همین موضوع موجب گریز او از قلمرو حکومت تیمور شد.
آثار مهم او عبارت است از: ۱) الفتاوی البزازیة یا الجامع الوجیز ، که یک دوره فقه حنفی است و در ۸۱۲ تألیف شده است . این کتاب مورد اعتماد علما بوده و سراج الدین بن طبیب آن را خلاصه کرده است . به گفتة الیان سرکیس (ج ۱، ستون ۵۵۶) این کتاب در حاشیة الفتاوی الهندیة چاپ شده است . حاجی خلیفه به نقل از ابی السعود مفتی گفته است که با وجود این کتاب ، از نگاشتن کتاب فقهی شرم می کند (حاجی خلیفه ، ج ۱، ستون ۲۴۲)؛ عبدالحی لکنوی (ص ۱۸۸) نیز به جامعیت کتاب و شمول آن بر مسائل فقهی اشاره کرده است ؛ ۲) مناقب ابی حنیفة ، معروف به المناقب الکردریة ، که همراه مناقب ابی حنیفة تألیف مُوَفَّق بن احمدِ مکّی در ۱۳۲۱/۱۹۰۳ در هند چاپ شده است (سرکیس ، ج ۱، ستون ۵۵۶)؛ ۳) شرح مختصر قُدوری در فروع فقه حنفی که اصل آن تألیف احمدبن محمد قدوری عالم حنفی قرن پنجم است (حاجی خلیفه ، ج ۲، ستون ۱۶۳۳)؛ ۴) مناسک حج ؛ ۵) آداب القضاء .
منابع :
(۱) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹؛
(۲) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج ۲، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰؛
(۳) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون عن اسامی الکتب والفنون ، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰؛
(۴) علی اکبر دهخدا، لغت نامه ، زیرنظر محمد معین ، تهران ۱۳۲۵ ـ ۱۳۵۹ ش ؛
(۵) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت ۱۹۸۴؛
(۶) محمدبن عبدالرحمن سخاوی ، الضّوء اللاّ مع لاهل القرن التاسع ، قاهره ( بی تا. ) ، ج ۱۰، ص ۳۷؛
(۷) یوسف الیان سرکیس ، معجم المطبوعات العربیّه والمعرّبه ، قاهره ۱۳۴۶/ ۱۹۲۸؛
(۸) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه ۱۳۷۶ ) ؛
(۹) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی ، الفواید البهیّة فی تراجم الحنفیّة ، کراچی ۱۳۹۳.
/ محمود مهدوی دامغانی /
