• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد بن محمود نیشابوری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد بن محمود نیشابوری


محمد بن محمود نیشابوری (قرن ششم هجری) از علمای شافعی قرن ششم هجری قمری بود که اطلاعات اندکی از زندگی او باقی مانده است.
اثر معروفش البصائر فی الوجوه و النظائر (مشهور به بصائر یمینی) است که به سال ۵۷۷ (هجری قمری) کتابت شده و نسخه‌ای از آن در آستان قدس رضوی موجود است.
این کتاب نه تنها تفسیری بر قرآن، بلکه پژوهشی مفصل درباره الفاظ قرآن به ترتیب الفبا و مباحثی درباره آیات، سور و اصطلاحات تفسیری است و به فارسی روان نگاشته شده است.
وفات او را در سال ۵۹۹ (هجری قمری) ثبت کرده‌اند.


ابوجعفر محمد بن محمود نیشابوری مرورودی، ملقب به ظهیرالدین
[۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
و فخرالدین درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست.
بغدادی او را از علمای شافعی
[۲] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
[۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
قلمداد کرده و مرگ او را در سال ۵۹۹ (هجری قمری) نوشته است.
[۴] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    



به ابوجعفر حاجی خلیفه اثری با عنوان البصائر فی التفسیر
[۵] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
[۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
[۷] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
را نسبت داده و می‌نویسد: مؤلف در سال ۵۷۷ (هجری قمری) از تألیف آن فارغ شده است.
[۸] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۴۶.    
[۹] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    

در منابع متأخر نامی از وی به چشم نمی‌خورد، جز آن‌که آقابزرگ با اطلاعاتی که از بخشی از نسخه این تفسیر ـ که در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است ـ دریافت کرده، می‌نویسد: در پایان نیمه اول این تفسیر، نام اصلی این کتاب با عنوان البصائر فی الوجوه و النظائر درج شده که به بصائر یمینی نیز معروف است و چنان‌که از آن برمی‌آید مؤلف آن، فرستاده بهرام‌شاه غزنوی (۵۱۲ ـ ۵۴۷ هـ.ق) به سوی سلطان سنجر سلجوقی (۵۱۱ ـ ۵۵۲ هـ.ق) بوده است و این درحالی است که مؤلف در سن پیری و کهنسالی به سر می‌برده است. سپس نویسنده از آن نتیجه می‌گیرد تاریخی که در کشف الظنون آمده تاریخ فراغت از تألیف کتاب نیست، بلکه به احتمال قوی تاریخ کتابت نسخه است.
[۱۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶۴.    

نیز همو در جای دیگری عنوان می‌کند این کتاب نه تنها تفسیر قرآن، بلکه تحقیقی مشروح درباره الفاظ قرآن کریم بر اساس حروف الفبا است؛ به‌علاوه در معنا و مفهوم نسخ تعداد آیات و سور قرآن و پاره‌ای اصطلاحات تفسیری بحث شده و همه آن به فارسی بسیار روان است.
[۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۲۲.    

(دیگر منابع:
[۱۲] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۶۰.    
[۱۳] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
[۱۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
[۱۵] منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۱۰۷.
)


۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
۲. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
۴. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۵. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
۷. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۲، ص۱۰۵.    
۸. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۲۴۶.    
۹. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
۱۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۴، ص۲۶۴.    
۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۲۲.    
۱۲. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۴۶۰.    
۱۳. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۲، ص۶۳۲.    
۱۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۲، ص۷.    
۱۵. ↑ منزوی، احمد، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۱۰۷.


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلام، برگرفته از مقاله «محمد بن محمود نیشابوری»، ج۴، ص۳۹۹-۴۰۰.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 599 (قمری) | شخصیت‌های شافعی قرن 6 (قمری) | علمای شافعی قرن 6 (قمری) | مؤلفان شافعی قرن 6 (قمری) | مفسران شافعی قرن 6 (قمری)
جعبه ابزار