محمداسماعیال مبلغ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مبلغ. محمداسماعیل
از علما فلاسفه و خطبان روشن اندیش نامدار افغانستان در قرن چهاردهم هجری. وی در ۱۳۱۹ ش در منطقه «قول خویش» بهسود
به دنیا آمد. پس از گذراندن دورة ابتدایی،
به تحصیل علوم
دینی پرداخت و سپس
به کابل رفت و ادبیات عرب و فقه و اصول را از استادانی چون سیدعالم، سید سرور و واعاظ و شیخ محمدامین افشار فراگرفت و خود
به تدریس پدراخت. همزمان با آن مطالعات گسترده ای را در فلسفه اسلامی، جامعه شناسی،تاریخ، تفسیر و نهج البلاغه آغاز کرد و زبان های انگلیسی و فرانسوی را نیز آموخت.
مبلغ، علاوه بر تدریس کتب متداول حوزوی. دو کتاب معروف فلسفتنا و اقتصادنا،اثر گرانقدر سیدمحمدباقر صدر را در نقد فلسفه های سیاسی و اقتصادی کمونیسم و لیبرالیسم و برتری مکتب اسلام بر آن دو،برای برخی طلاب و دانشجویان مستعد آغاز کرد. بر اثر شایستگی و برجستگی در درک و تدریس علوم اسلامی نشان داد ـ علیرغم جو تبعیض و تعصب حاکم بر دانشگاه های افغانستان ـ
به دانشکدة ادبیات کابل راه یافت و در رشته فلسفه و ادبیات
به تدریس پرداخت که با استقبال فراوان دانشجوان روبرو گردید.
در دهه چهل که قانون اساسی کشور
به تصویب رسید و فضای سیاسی نسبتاً آزادی در کشور پدید آمد، مبلغ برای ایفای رسالت اسلامی در انتخابات دوره دوازدهم مجلس شورای ملی (۴۸-۱۳۴۴) شرکت کرد و
به مجلس راه یافت. در آنجا
به تدوین و دفاع از طرح ها و لوایحی که
به نفع مردم
محروم و در جهت توسعه و پیشرفت کشور بود،پرداخت. طی آن مدت. سفری
به هند کرد و در آنجا چند سخنرانی علمی کرد که مورد استقبال استادان و دانشجوان قرار گرفت و او بیش از پیش
به عنوان شخصیت برجسته علمی معرفی گردید. مقالات ارزشمندی از او در دایره المعارف آریانا و مجلات آریا نا، عرفان، روزگار، ژوندون،ولسی جرگه،ادب، جمهوریت پیام وجدان، وحدت، خراسان ، … در داخل کشور و همچنین نشریات حبل الله و هفته نامه وحدت در خارج از کشور
به چاپ رسیده است. علاوه بر آن. مقالات علمی ارزنده ای
به کنگره ها و همایش های علمی که در داخل و خارج از کرو برگزار می شد، ارائه می داد و یا قرائت می کرد که اعجاب بسیاری از صاحبنظران را برمی انگیخت.
او از خطرهای فراوان سیاسی و فرهنگی مارکسیست های افغان که عرصه فعالیت فراوانی یافته بودند
به خوبی آگاه بود. از اینرو در ۱۳۵۵
به طور پنهانی
به ایران آمد و با مراجع و علمای برجسته حوزه علمیه قم و طلاب افغانی ساکن آنجا دیدا رکرد و تصمیم داشت که
به لبنان رفته و در فضای سیاسی آزاد آنجا، تلاش فرهنگی و سیاسی مضاعفی انجام دهد، اما توسط ساواک رژیم شاه دستگیر و زندانی شد و پس از تحمل شکنجه های زیاد، چهل روز بعد
به افغانستان بازگردانده شد.
او از آن پس در کابل سکونت داشت و همچنان که پیش بینی می کرد کودتای مارکسیستی در اردیبهشت ۱۳۵۷ در افغانستان
به وقوع پیوست. رژیم دست نشانده مارکسیستی که دشمن اصلی خود را علما و روشنفکران مسلمان و متعهد می دانست، پس از تثبیت پایه های حکومت خود، در صدد قلع و قمع آنها برآمد. از اینرو سیداسماعیل مبلغ در اواخر اسفند همان سال دستگیر و زندانی شد و در ۴ آبان ۱۳۵۸ که فهرست اسامی بیش از دوازده هزار زندانی شهید از سوی رژیم اعلام گردید، نام وی نیز جزو آن بود.
او
به سبب جو اختناق آمیز، گاه
به ناچار نوشته های خود را با نام های مستعار، مانند زیتا، آخیلوس٫ عرجستان و … منتشر می کرد. وی بیش از هشتاد مقاله در جلد چهارم دایره المعارف آریانا نوشته است. بسیاری از آثار مبلغ، تاکنون انتشار نیافته و نسخه های دست نویس آنها
به صورت پراکنده نزد یاران و افراد خانواده اش نگهداری می شود. از آثارش می توان چنین یاد کرد: جامی و ابن عربی (کابل،۱۳۴۳)؛ نقد فلسفه از نگاه جامی(کابل، ۱۳۴۳)، تعلقه بر نگاهی
به سلامان و ابسال جامی، نظری بر تاریخ آل کرت (آریانا، از سال ۱۵ تا ۱۸)،
دین تریاک نیست ( تهران، ۱۳۶۳)، نقد و تحلیل سیدگرایی (کویته،۱۳۷۰)،
دین و معارف اسلامی (حبل الله از شماره ۱۶ تا ۲۳)؛ طبقه بندی علوم فلسفی (آریانا، شماره های ۷-۱۲،از سال هجدهم)، اپستمولوجی در فلسفه ابن سینا (آریا نا سال ۲۱)؛ آفرینش نو از نگاه جامی (آریانا، سال ۲۴)؛ از متافیزیک ارسطو تا مابعدالطبیعه شیخ الرئیس (آریانا، سال ۱۹)؛ نقش عامل جغرافیایی در تکامل اجتماعی (عرفان،شماره های ۵-۶، ۱۳۵۳)، بحثی درباره شعر و شاعری، سیمای فلسفی ابوریحان بیرونی، از آثار منتشرنشده اش می توان
به اسلام آیین انقلابی و نفی نظام های طاغوتی و شرحی بر فصوص الحکم اشاره کرد.
منابع: دانشنامه ادب فارسی،۸۵۹:۳، مشاهیر تشیع در افغانستان ، ۱: ۱۵۶-۱۶۳٫
