• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمدامین‌ بن‌ محمدشریف‌ امین استرآبادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



محمدامین‌ بن‌ محمد شریف‌ استرآبادی (د ۱۰۳۶ق‌/ ۱۶۲۷م‌)، از علمای‌ نامدار امامی‌ و بنیان‌گذار گرایش‌ اخباریه‌ بود.



محمداَمین‌ِ اِستَرابادی‌. از آغاز زندگی‌ او اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌، ولی‌ می‌دانیم‌ که‌ مدتی‌ از دوره جوانی‌ خویش‌ را در شیراز سپری‌ کرده‌، نزد شاه‌ تقی‌الدین‌ محمد نسابه‌ مدت‌ ۴ سال‌ دانش‌ اندوخته‌، و از علوم‌ عقلی‌ بهره‌ گرفته‌ است‌. وی‌ گویا سپس‌ به‌ نجف‌ رفته‌، و از سیدمحمد عاملی‌ که‌ از او به‌ عنوان‌ نخستین‌ استاد خود در حدیث‌ و رجال‌ نام‌ برده‌، به‌ فراگیری‌ علوم‌ نقلی‌ پرداخته‌ است‌. او در نجف‌ از محضر شیح‌ حسن‌ صاحب‌ معالم‌ نیز استفاده علمی‌ برده‌، و از او اجازه‌ای‌ نیز دریافت‌ داشته‌ است‌.
[۳] محمدباقر خوانساری‌، روضات‌ الجنات‌، ج۱، ص۳۰۹، تهران‌، ۱۳۹۰ق‌.
[۴] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۲، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.

از عبارتی‌ که‌ در الفوائد امین‌ استرابادی‌
[۶] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۲۷۸، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
آمده‌، چنین‌ برمی‌آید که‌ وی‌ ظاهراً در نوبت‌ دوم‌ اقامتش‌ در شیراز (از حدود سال‌ ۱۰۱۰ق‌/۱۶۰۱م‌) به‌ مکه‌ رفت‌ و مدتی‌ در آن‌جا مقیم‌ شد. نیز
[۷] علی‌خان‌ مدنی‌، ص۴۹۱.
سال‌ ورود وی‌ به‌ مکه‌ روشن‌ نیست‌، ولی‌ ظاهراً زودتر از ۱۰۱۴ق‌ نبوده‌ است‌، زیرا نسخه‌ای‌ از آثارش‌ در همین‌ سال‌ در شیراز کتابت‌ شده‌ است‌.
[۸] آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۴۹۰.
آخرین‌ استاد وی‌ در فقه‌ و حدیث‌ و رجال‌، میرزا محمد استرابادی‌، عالم‌ مقیم‌ مکه‌ بوده‌، و او در آن‌جا از اوایل‌ سال‌ ۱۰۱۵ق‌ تا حدود ۱۰ سال‌ نزد وی‌ دانش‌ آموخته‌ است‌.


وی‌ شاگردان‌ مشهوری‌ داشته‌ است‌.
[۱۰] محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
[۱۱] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۴۴، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
[۱۲] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۹۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
[۱۳] آقابزرگ‌، الذریعه، ج۱، ص۲۰۸.
[۱۴] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۱، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.
[۱۵] مرعشی‌، خطی‌، ج۲، ص۲۸.
فیض‌ کاشانی‌ نیز در سفر مکه‌ محضر امین‌ استرابادی‌ را درک‌ کرده‌، و یک‌ چند مصاحب‌ وی‌ بوده‌ است‌.


امین‌ استرابادی‌ به‌ گفته علی‌خان‌ مدنی‌ در ۱۰۳۶ق‌ درگذشت‌.
[۱۷] علی‌خان‌ مدنی‌، ص‌۲۹۱.
[۱۸] یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۱۹، نجف‌، مطبعة النعمان‌.
که‌ سال‌ ۱۰۳۳ق‌ را آورده‌ است‌ و پیکرش‌ را در کنار مقابر عبدالمطلب‌ و ابوطالب‌ به‌ خاک‌ سپردند.
[۱۹] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۱، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.



طریقه‌ای‌ که‌ امین‌ استرابادی‌ بنیان‌ نهاد، در سنت‌ فقهی‌ کلامی‌ امامیان‌ بی‌سابقه‌ نبود و او خود نیز سعی‌ داشت‌ تا خویش‌ را دنباله‌رو شیوه کلینی‌ و صدوقین‌ از قدمای‌ اصحاب‌ حدیث‌ امامیه‌ قلمداد نماید. البته‌ این‌ ادعا از سوی‌ مخالفان‌ او پذیرفته‌ نشده‌ است‌. مثلاً
[۲۱] اسدالله‌ کاظمی‌، کشف‌ القناع‌، ج۱، ص۲۰۷، چ‌ سنگی‌، ۱۳۱۷ق‌.
[۲۲] یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۷-۱۸، نجف‌، مطبعة النعمان‌.
بی‌تردید پیش‌ از امین‌ استرابادی‌ فکر اخباری‌گری‌ وجود داشت‌، اما این‌ طریقه‌ به‌ گونه‌ای‌ که‌ امین‌ استرابادی‌ بنیان‌ نهاد، مربوط به‌ خود اوست‌.
امین‌ استرابادی‌ سعی‌ داشت‌ که‌ در محافل‌ امامیه‌، اجتهاد اصولیان‌ را به‌ عنوان‌ یک‌ خطر مطرح‌ سازد و می‌خواست‌ با رجوع‌ به‌ اخبار، مذهب‌ سلف‌ را احیا کند. درباره زمینه‌های‌ ظهور افکار امین‌ استرابادی‌، این‌ نکته‌ مسلم‌ است‌ که‌ فضای‌ فکر دینی‌ عصر صفوی‌ و نقش‌ عالمانی‌ چون‌ محقق‌ کرکی‌ و روش‌ اجتهادی‌ ایشان‌ در این‌ باره‌ مؤثر بوده‌ است‌. به‌ هر حال‌، در سراسر کتاب‌ الفوائد، برخورد انتقادی‌ امین‌ استرابادی‌ با روش‌ اجتهادی‌ محقق‌ کرکی‌، و گاه‌ به‌ طور کلی‌ اصولیان‌ دیده‌ می‌شود.


منابع شریعت از دیدگاه امین استرآبادی بدین شرح هست:


در باب‌ منابع‌ شریعت‌، امین‌ استرابادی‌ بر این‌ اعتقاد است‌ که‌ همه احکام‌ شرعی‌ در کتاب‌ و سنت‌ بیان‌ شده‌ است‌. او با تکیه‌ بر اینکه‌ قرآن‌ نخستین‌ اصل‌ تشریع‌ است‌، و نیز برپایه حدیثی‌ از امام‌ صادق‌ (علیه‌السلام)، بر این‌ نکته‌ اصرار می‌ورزید: هر امری‌ که‌ دو تن‌ در آن‌ اختلاف‌ کنند، حتماً برای‌ آن‌ اصلی‌ در کتاب‌ خدا وجود دارد، ولی‌ عقول‌ مردمان‌ بدان‌ راه‌ نمی‌برد. او تأویل‌ قرآن‌ را براساس‌ افکار و آراء شخصی‌ باطل‌ می‌شمارد و آن‌ را تنها مخصوص‌ اهل‌ بیت‌ (علیه‌السلام) می‌داند که‌ معصوم‌ از خطا هستند.
[۲۶] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۴۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۲۷] جم، محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۱۱۶، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
و بدین‌ترتیب‌، بر آن‌ است‌ که‌ استنباط احکام‌ نظری‌ از آیات‌ قرآنی‌ که‌ محتمل‌ وجوه‌ متعدد است‌، جز برای‌ معصومان‌ اهل‌ بیت‌ (علیه‌السلام) که‌ مخاطبان‌ واقعی‌ قرآن‌ هستند، امکان‌پذیر نیست‌.
[۲۸] محمدامین‌ استرابادی‌، ص۱۳۵، ج۱، ص‌۲۴۸، محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.



امین‌ استرابادی‌ درباره سنت‌ نبوی‌ نیز معتقد است‌ که‌ استنباط احکام‌ نظری‌ از آن‌، بدون‌ تفحص‌ از احوال‌ سنت‌ و ناسخ‌ و منسوخ‌ آن‌ جایز نیست‌ و این‌ تفحص‌، تنها به‌ واسطه رجوع‌ به‌ اهل‌ بیت‌ (علیه‌السلام) ممکن‌ خواهد بود.
[۲۹] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۳۶، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
در واقع‌ امین‌ استرابادی‌ نظریه خویش‌ در باب‌ شریعت‌ را بر دو پایه‌ استوار کرده‌ است‌: یکی‌ کمال‌ شریعت‌ در کتاب‌ و سنت‌، و دیگر اعتقاد به‌ اینکه‌ کلید معرفت‌ شریعت‌، رجوع‌ به‌ علم‌ امام‌ معصوم‌ است‌ که‌ وارث‌ پیامبراکرم‌ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم‌) به‌ شمار می‌رود.
[۳۰] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۴۴-۴۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۳۱] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۴۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۳۲] محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۵۲-۵۳، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
وی‌ به‌ صحت‌ جمیع‌ احادیث‌ کتب‌ اربعه‌ و اصولاً صحت‌ غالب‌ احادیث‌ امامی‌ قائل‌ است‌.
[۳۳] محمدامین‌ استرابادی‌، ص۱۸۱-۱۸۴، ج۱، ص‌۵۰ -۵۱، جم، محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
و معتقد است‌ که‌ منابع‌ کتب‌ اربعه‌، اصولی‌ است‌ که‌ اصحاب‌ ائمه‌ (علیه‌السلام) آن‌ را مدون‌ ساخته‌، به‌ مضامین‌ آن‌ عمل‌ می‌کردند.
[۳۴] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۸۱، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
امین‌ استرابادی‌ همچنین‌ تقسیم‌ چهارگانه حدیث‌ به‌ صحیح‌، حسن‌، موثق‌ و ضعیف‌ را که‌ متأخران‌ بدان‌ دست‌ یازیده‌اند، باطل‌ دانسته‌، و با تکیه‌ بر اینکه‌ این‌ روش‌ نزد متقدمان‌ امامیه‌ معمول‌ نبوده‌، آن‌ را به‌ شدت‌ رد کرده‌ است‌.
[۳۵] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۵۳-۵۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۳۶] جم، محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۵۹--۶۰، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.

امین‌ استرابادی‌ بر این‌ باور است‌ که‌ تحصیل‌ حکم‌ شرعی‌ براساس‌ کسب‌ و نظر مقبول‌ نیست‌، زیرا این‌ مباحث‌ موجب‌ اختلافات‌ اصولی‌ و فقهی‌ می‌شود، و فائده بعثت‌ انبیا و انزال‌ کتب‌ نقض‌ می‌گردد.
[۳۷] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۹۰-۹۱، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
او همچنین‌ در رویکردی‌ به‌ علم‌ کلام‌، اعتماد بر این‌ دانش‌ را که‌ مبتنی‌ بر منطق‌ و حجج‌ عقلی‌ است‌، نیز نادرست‌ می‌انگارد. برای‌ تحلیلی‌ از افکار او.
[۳۸] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۱۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۳۹] محمدباقر صدر، المعالم‌ الجدیدة، ج۱، ص۴۳-۴۴، نجف‌، ۱۳۸۵ق‌.



از آثار محمدامین‌ استرآبادی بدین شرح هست:

۸.۱ - الفوائد المدنیه

تنها اثر انتشار یافته امین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة فی‌ الرد علی‌ من‌ قال‌ بالاجتهاد و التقلید فی‌ نفس‌ الاحکام‌ الالهیة است‌ که‌ به‌خصوص‌ معرف‌ مبانی‌ فکری‌ او در رد بر شیوة فقهی‌ اصولیان‌ است‌. برای‌ حواشی‌ و ردیه‌ها.
[۴۰] آقابزرگ‌، الذریعه، ج۴، ص۷۴.
[۴۱] آقابزرگ‌، الذریعه، ج۶، ص۱۶۸.
[۴۲] آقابزرگ‌، الذریعه، ج۱۰، ص۱۸۶.


۸.۲ - آثار خطی

از میان‌ آثار خطی‌، مهم‌ترین‌ نوشته‌های‌ او عبارتند از:

۸.۲.۱ - شرح‌ الاستبصار

شرح‌ الاستبصار، یا الفوائد المکیة، که‌ شرحی‌ است‌ ناتمام‌ بر استبصار شیخ‌ طوسی‌، و مقدمة آن‌ مباحثی‌ در علم‌ حدیث‌ و درایه‌ را در بردارد. برای‌ نسخة خطی‌.
[۴۴] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۷۰.
وی‌ حواشی‌ و تعلیقاتی‌ نیز بر الاستبصار داشته‌ است‌.
[۴۵] عبدالله‌ افندی‌، تعلیقة امل‌ الا¸مل‌، ج۱، ص۲۴۷، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۱۰ق‌.


۸.۲.۲ - شرح‌ تهذیب‌ الاحکام‌

شرح‌ تهذیب‌ الاحکام‌، شرحی‌ ناتمام‌ بر تهذیب‌ شیخ‌ طوسی‌
[۴۶] محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
برای‌ نسخه‌ها،
[۴۷] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۰، ص۱۷۴.
[۴۸] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۷۱.
حواشی‌ وی‌ بر تهذیب‌ و استبصار را مؤلفی‌ در ۱۱۳۳ق‌ در مجموعه‌ای‌ با عنوان‌ جامع‌الحواشی‌ گرد آورده‌ است‌.
[۴۹] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۵، ص۵۱.


۸.۲.۳ - حاشیه‌ بر الکافی‌ کلینی‌

حاشیه‌ بر الکافی‌ کلینی‌، که‌ فاضل‌ قزوینی‌ آن‌ را جمع‌آوری‌ کرده‌ است‌.
[۵۰] عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۴۴، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
برای‌ نسخه‌،
[۵۱] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۶۳.
[۵۲] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۷، ص۲۳۲.
برای‌ اثری‌ دیگر با عنوان‌ شرح‌ اصول‌ الکافی‌،
[۵۳] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۴، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۵۴] محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.


۸.۲.۴ - دانشنامه شاهی‌

دانشنامه شاهی‌، رساله‌ای‌ است‌ به‌ فارسی‌ که‌ در آن‌ از مباحث‌ کلامی‌ و غیر آن‌ سخن‌ رفته‌، و آن‌ را به‌ نام‌ سلطان‌ محمد قطب‌شاه‌ دکنی‌ نوشته‌ بوده‌ است‌. امین‌ استرابادی‌ این‌ کتاب‌ را در مکه‌ و پس‌ از تحریر اول‌ یا دوم‌ الفوائد المدنیه‌ به‌ نگارش‌ آورده‌ است‌.
[۵۵] دبستان‌ مذاهب‌، به‌ کوشش‌ رحیم‌ رضازادة ملک‌، ج۱، ص۲۴۷-۲۴۹، تهران‌، ۱۳۶۲ش‌.
برای‌ برخی‌ نسخ‌،
[۵۷] شورا، ج۱۰، ص۶۲۳.
[۵۸] ملک‌، خطی‌، ج۹، ص۱۳۸.
[۵۹] آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۲۴۳.
[۶۰] مرکزی‌، خطی‌، ج۱۴، ص۳۶۱۸.
[۶۱] منزوی‌، خطی‌، ج۱، ص۶۶۴.
کلبرگ‌ برپایه اهدای‌ کتاب‌، احتمال‌ داده‌ است‌ که‌ شاید استرابادی‌ چند سالی‌ را در هند گذرانیده‌ باشد.
[۶۲] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۸۴۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.


۸.۲.۵ - آثار دیگر خطی

از دیگر آثار خطی‌ برجای‌ مانده‌ باید به‌ حاشیه‌ بر انموذج‌ العلوم‌ دوانی‌،
[۶۳] آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۱۱۸.
المسائل‌ الثلاث‌ الکلامیة،
[۶۴] آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۴۹۰.
رساله‌ای‌ در بداء
[۶۵] آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۸۴.
و حاشیه‌ بر معارج‌ الاصول‌ محقق‌ حلی‌
[۶۶] آقابزرگ‌، الذریعة، ج۶، ص۲۰۴.
اشاره‌ کرد برای‌ دیگر آثار
[۶۷] مرعشی‌، خطی‌، ج۲، ص۹۸.
[۶۸] مرکزی‌، خطی‌، ج۵، ص۱۷۹۴.
[۶۹] دانش‌پژوه‌، فهرست‌ کتب‌ خطی‌ کتابخانة مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ (سنای‌ سابق‌)، ج۲، ص۲۶۳، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
[۷۰] حسین‌ مدرسی‌ طباطبایی‌، مقدمه‌ای‌ بر فقه‌ شیعه‌، ص۲۲۹، ترجمه محمدآصف‌ فکرت‌، مشهد، ۱۳۶۸ش‌.
برای‌ آثار یافت‌ نشده‌.
[۷۱] محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۴، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
[۷۲] محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
[۷۳] یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۱۹، نجف‌، مطبعة النعمان‌.



(۱) آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌.
(۲) آقابزرگ‌، الذریعة.
(۳) عبدالله‌ افندی‌، تعلیقة امل‌ الا¸مل‌، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۱۰ق‌.
(۴) عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
(۵) محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
(۶) یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، نجف‌، مطبعة النعمان‌.
(۷) محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
(۸) محمدباقر خوانساری‌، روضات‌ الجنات‌، تهران‌، ۱۳۹۰ق‌.
(۹) دانش‌پژوه‌، فهرست‌ کتب‌ خطی‌ کتابخانة مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ (سنای‌ سابق‌)، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
(۱۰) دبستان‌ مذاهب‌، به‌ کوشش‌ رحیم‌ رضازادة ملک‌، تهران‌، ۱۳۶۲ش‌؛ شورا، خطی‌؛
(۱۱) محمدباقر صدر، المعالم‌ الجدیدة، نجف‌، ۱۳۸۵ق‌؛ علی‌خان‌ مدنی‌، سلافة العصر، نجف‌، المکتبة المرتضویه‌؛
(۱۲) محمدمحسن فیض‌ کاشانی‌، الاصول‌ الاصیلة، قم‌، ۱۴۱۲ق‌.
(۱۳) محمدمحسن فیض‌ کاشانی‌، «الحق‌ المبین‌»، همراه‌ الاصول‌ الاصیلة، قم‌، ۱۴۱۲ق‌.
(۱۴) اسدالله‌ کاظمی‌، کشف‌ القناع‌، چ‌ سنگی‌، ۱۳۱۷ق‌.
(۱۵) حسین‌ مدرسی‌ طباطبایی‌، مقدمه‌ای‌ بر فقه‌ شیعه‌، ترجمة محمدآصف‌ فکرت‌، مشهد، ۱۳۶۸ش‌.
(۱۶) مرعشی‌، خطی‌.
(۱۷) مرکزی‌، خطی‌.
(۱۸) ملک‌، خطی‌.
(۱۹) منزوی‌، خطی‌.
(۲۰) حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.
(۲۱) Kohlberg, E, X Astar b d/ n , Iranica, vol II.


۱. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۱۴، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۲. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۱۳، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۳. محمدباقر خوانساری‌، روضات‌ الجنات‌، ج۱، ص۳۰۹، تهران‌، ۱۳۹۰ق‌.
۴. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۲، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.
۵. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۱۸۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۶. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۲۷۸، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۷. علی‌خان‌ مدنی‌، ص۴۹۱.
۸. آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۴۹۰.
۹. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۱۳، تبریز، ۱۳۲۱ق‌    
۱۰. محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
۱۱. عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۴۴، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
۱۲. عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۳۹۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
۱۳. آقابزرگ‌، الذریعه، ج۱، ص۲۰۸.
۱۴. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۱، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.
۱۵. مرعشی‌، خطی‌، ج۲، ص۲۸.
۱۶. محمدمحسن فیض‌ کاشانی‌، «الحق‌ المبین‌»، ج۱-۲، «الحق‌...»، ص۱۲، همراه‌ الاصول‌ الاصیلة، قم‌، ۱۴۱۲ق‌.    
۱۷. علی‌خان‌ مدنی‌، ص‌۲۹۱.
۱۸. یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۱۹، نجف‌، مطبعة النعمان‌.
۱۹. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۴۱۱، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌.
۲۰. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۹۱، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۲۱. اسدالله‌ کاظمی‌، کشف‌ القناع‌، ج۱، ص۲۰۷، چ‌ سنگی‌، ۱۳۱۷ق‌.
۲۲. یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۷-۱۸، نجف‌، مطبعة النعمان‌.
۲۳. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۴۹، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۲۴. محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۹۲، جم، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۲۵. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۱۰۶، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.    
۲۶. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۴۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۲۷. جم، محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۱۱۶، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۲۸. محمدامین‌ استرابادی‌، ص۱۳۵، ج۱، ص‌۲۴۸، محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۲۹. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۳۶، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۰. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۴۴-۴۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۱. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۴۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۲. محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۵۲-۵۳، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۳. محمدامین‌ استرابادی‌، ص۱۸۱-۱۸۴، ج۱، ص‌۵۰ -۵۱، جم، محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۴. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۸۱، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۵. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۵۳-۵۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۶. جم، محمدامین‌ استرابادی‌، ج۱، ص۵۹--۶۰، الفوائد المدنیة، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۷. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۹۰-۹۱، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۸. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص‌۱۱۷، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۳۹. محمدباقر صدر، المعالم‌ الجدیدة، ج۱، ص۴۳-۴۴، نجف‌، ۱۳۸۵ق‌.
۴۰. آقابزرگ‌، الذریعه، ج۴، ص۷۴.
۴۱. آقابزرگ‌، الذریعه، ج۶، ص۱۶۸.
۴۲. آقابزرگ‌، الذریعه، ج۱۰، ص۱۸۶.
۴۳. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۱۶، ص۳۵۸.    
۴۴. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۷۰.
۴۵. عبدالله‌ افندی‌، تعلیقة امل‌ الا¸مل‌، ج۱، ص۲۴۷، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۱۰ق‌.
۴۶. محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
۴۷. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۰، ص۱۷۴.
۴۸. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۷۱.
۴۹. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۵، ص۵۱.
۵۰. عبدالله‌ افندی‌، ریاض‌ العلماء، ج۲، ص۴۴، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌.
۵۱. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۲، ص۱۶۳.
۵۲. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۷، ص۲۳۲.
۵۳. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص۴، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۵۴. محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
۵۵. دبستان‌ مذاهب‌، به‌ کوشش‌ رحیم‌ رضازادة ملک‌، ج۱، ص۲۴۷-۲۴۹، تهران‌، ۱۳۶۲ش‌.
۵۶. آقابزرگ‌، الذریعه، ج۸، ص۴۶.    
۵۷. شورا، ج۱۰، ص۶۲۳.
۵۸. ملک‌، خطی‌، ج۹، ص۱۳۸.
۵۹. آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۲۴۳.
۶۰. مرکزی‌، خطی‌، ج۱۴، ص۳۶۱۸.
۶۱. منزوی‌، خطی‌، ج۱، ص۶۶۴.
۶۲. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیه، ج۱، ص‌۸۴۵، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۶۳. آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۱۱۸.
۶۴. آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۴۹۰.
۶۵. آستان‌ قدس‌ ف‌، فهرست‌، ج۱، ص۸۴.
۶۶. آقابزرگ‌، الذریعة، ج۶، ص۲۰۴.
۶۷. مرعشی‌، خطی‌، ج۲، ص۹۸.
۶۸. مرکزی‌، خطی‌، ج۵، ص۱۷۹۴.
۶۹. دانش‌پژوه‌، فهرست‌ کتب‌ خطی‌ کتابخانة مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌ (سنای‌ سابق‌)، ج۲، ص۲۶۳، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
۷۰. حسین‌ مدرسی‌ طباطبایی‌، مقدمه‌ای‌ بر فقه‌ شیعه‌، ص۲۲۹، ترجمه محمدآصف‌ فکرت‌، مشهد، ۱۳۶۸ش‌.
۷۱. محمدامین‌ استرابادی‌، الفوائد المدنیة، ج۱، ص۴، تبریز، ۱۳۲۱ق‌.
۷۲. محمد حرعاملی‌، امل‌ الا¸مل‌، ج۲، ص۲۴۲، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، بغداد، مکتبة الاندلس‌.
۷۳. یوسف‌ بحرانی‌، لؤلؤة البحرین‌، ج۱، ص۱۱۹، نجف‌، مطبعة النعمان‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «امین‌ استرابادی»، شماره۴۰۰۲.    



جعبه ابزار