میرکمالالدین علیاکبر تشبیهی کاشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَشبیهی کاشی،
شاعر نیمه دوم
قرن دهم و نیمه نخست قرن یازدهم در عهد صفوی است.
تَشبیهی کاشی، میرکمال الدین علی اکبر، شاعر نیمه دوم
قرن دهم و نیمه نخست قرن یازدهم (عهد صفوی).
سال تولد و مرگ او معلوم نیست.
پدرش گازر (رختشوی) و از سادات
کاشان بود.
تشبیهی از کودکی به معاشرت با شاعران رغبت داشت
و فنون شعر را نزد ملا فهمی کاشی (متوفی ۱۰۱۴) فراگرفت.
تذکره نویسان در باره او گفتهاند که
درویشی مجذوب و
قلندر سیرت بود و با کسوت درویشی به جهانگردی میپرداخت و به گردش در گورستانها رغبتی خاص داشت.
شاید رغبت او به سیر در گورستانها، با اعتقادات
نقطویان در باره
خاک و اهمیت آن به عنوان
منشأ هستی ارتباط داشته است،
زیرا تشبیهی همانند برخی از قلندران دیگر عهد صفوی نقطوی مذهب
و پیرو عقاید محمود پسیخانی بود، ازینرو برخی معاصرانش وی را سرزنش میکردند.
اوحدی بلیانی، از معاصران تشبیهی، وی را در زیّ
ملامتیه دانسته است.
تشبیهی در
سلوک عرفانی خود به
سید ابوالقاسم کاهی (متوفی ۹۸۸) ارادت میورزید.
تشبیهی چندبار به
هند سفر کرد و سرانجام در
لاهور ساکن شد و ظاهراً در همانجا درگذشت .
ملاعبدالنبی فخرالزمانی، از معاصران او، سال توطن تشبیهی را در لاهور ۱۰۲۸ ذکر کرده
و ابراهیم خلیل
مدت عمر وی را هفتاد
سال دانسته است.
جلال الدین اکبرشاه (حک: ۹۶۴ـ۱۰۱۴) به تشبیهی عنایت داشت و برای او مقرری تعیین کرده بود.
پس از مرگ اکبرشاه، پسرش جهانگیر از تشبیهی حمایت میکرد.
تشبیهی رسالهای به روش
نقطویان نوشته و به
ابوالفضل ناگوری (۹۵۷ـ۱۰۱۱)، عالم
صوفی مشرب دربار اکبرشاه، تقدیم کرده است.
ابراهیم خلیل ذکر کرده است که بیست رساله از تشبیهی باقی است.
مثنوی خورشید و ذره، در
بحر مثنوی معنوی و یک مثنوی در
بحر خسرو و
شیرین نظامی از سرودههای اوست.
تقی الدین کاشانی
مجموع اشعار دیوان او را هشت هزار
بیت و
ابراهیم خلیل آنها را پنج هزار بیت دانسته است.
اوحدی بلیانی،
سه دیوان شعر از او دیده بوده است. دیوان تشبیهی چاپ نشده است. بیشتر اشعار او در
قالب غزل و
رباعی است.
مضمون اشعارش عاشقانه و عارفانه است و نازک خیالیهای سبک هندی ــ که در عصر او رواج داشته ــ در شعرش نمودار است. برخی از اشعارش نیز از نوع
شطحیات است و
کفر آمیز به نظر میرسد.
(۱) لطفعلی بن آقاخان آذربیگدلی، آتشکده آذر، چاپ جعفر شهیدی، چاپ افست تهران ۱۳۳۷ش.
(۲) اسکندر منشی.
(۳) تقی الدین محمدبن محمد اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین، نسخه عکسی از نسخه خطی موجود در کتابخانه ملک، ش ۵۳۲۴.
(۴) عبدالقادربن ملوک شاه بدارجوع کنید بهنی، منتخب التواریخ، تصحیح احمدعلی صاحب، چاپ توفیق ه سبحانی، تهران ۱۳۷۹ـ۱۳۸۰ ش.
(۵) علی ابراهیم خلیل، تذکرة صحف ابراهیم، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش ۲۹۷۴.
(۶) صادق صادقی افشار، تذکرة مجمع الخواص، ترجمه عبدالرسول خیامپور، تبریز ۱۳۲۷ش.
(۷) محمدصدیق بن حسن صدیق حسن خان، شمع انجمن، چاپ سنگی کلکته ۱۲۹۲.
(۸) عبدالنبی بن خلف فخرالزمانی، تذکرة میخانه، چاپ احمد گلچین معانی، تهران ۱۳۶۲ش.
(۹) تقی الدین محمدبن علی کاشانی، خلاصة الاشعار و زبدة الافکار، نسخه خطی کتابخانه (شماره ۱) مجلس شورای اسلامی، مجموعه طباطبایی، ش ۹۸۲.
(۱۰) کیخسرو اسفندیار، دبستان مذاهب، چاپ رحیم رضازاده ملک، تهران ۱۳۶۲ش.
(۱۱) احمد گلچین معانی، کاروان هند، مشهد ۱۳۶۹ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تشبیهی کاشی»، شماره۳۵۵۵.