نفیس بن عوض بن نفیس کرمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«نفیس بن عوض بن نفیس کرمانی» ملقب به برهان الدین،
طبیب مشهور کرمانی و نویسنده کتاب‌های طبی در اواسط
قرن نهم ق است.
از سال ولادت وی و نیز اساتید او آگاهی چندانی نداریم. وی پس از این که در
طب به
شهرت رسید، به دعوت ولیعهد گورکانی، الغ بیگ، از
کرمان به
سمرقند رفت و تا پایان عمر الغ بیگ، طبیب دربار وی بود و به اشاره او کتاب «
الاسباب و العلامات » از تالیفات محمد بن علی بن عمر سمرقندی (متوفی ۶۱۹ ق) را شرح نمود و به او
هدیه کرد. وی در
رمضان سال ۸۵۳ ق، پس از کشته شدن الغ بیگ، به کرمان بازگشت و تا پایان عمر در آنجا به سربرد.
هر چند سخنی از اساتید او در کتب
تراجم نیامده، ولی خاندان وی همه از اهل
دانش و
فضل بوده‌اند. وی در مقدمه «شرح الاسباب و العلامات» می‌گوید: «من در خانواده پزشکان بوده‌ام و در همان سن جوانی
اشتغال به این دانش داشته‌ام». مؤید این سخن او نسخه‌هایی است که او گه گاه از پدران خود تجویز می‌کند. بنابر این او از کسانی است که دانش طب در خاندان آن‌ها موروثی بوده و بدین سبب علاوه بر دانش نظری طب، از فن عملی و بالینی آن هم بهره فراوانی داشته و با افزودن این تجارب عملی، که اهمیت آن در مکاتب درمانی بر اهل
فن پوشیده نیست، بر دانش نظری، توانسته است شاهکاری جاودانه در زمینه پزشکی بنگارد.
از
آثار وی آنچه گزارش شده بدین قرار است:
۱. «
شرح الاسباب و العلامات ».
۲. کتاب دیگر وی شرح نفیسی است که شرحی بر کتاب «
الموجز فی القانون » نوشته
حکیم ابوالحزم علاءالدین بن نفیس قرشی است. در واقع، وی کتاب قانون
ابن سینا را به نام
موجز به اختصارآورده و برهان الدین نیز شرح آن را به نام شرح نفیسی در
ذی‌الحجه ۸۴۱ ق در سمرقند به پایان رسانده است. از این اثر با نام «معالجات نفسیی» و «شرح نفیسی» نیز یاد می‌شود.
از میان شروح مختلفی که بر «الموجز» نوشته شده، شاید بتوان بهترین شرح را همین شرح نفیس کرمانی دانست، خصوصا در قسمت داروشناسی که مطالب او در نوع خود بی نظیر و یا کم نظیر است و گفتار او در این بخش تنها با تحقیقات قرشی در کتاب «
الشامل » قابل
مقایسه است.
۳. «شرح الامراض الجزئیة» که شرح قسمت امراض کتاب «
الفصول »
بقراط است.
۴. رساله‌ای در سمومات.
۵. بحارین در طب.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
