• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

پیرانشهر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


پیرانْشَهْر، شهرستان و شهری در جنوب باختری استان آذربایجان غربی می‌باشد.


شهرستان ‌پیرانشهر با ۲۵۹‘۲کمـ‌۲وسعت و۷۲۱‘۸۶ تن جمعیت (۱۳۷۵ش) با مرکزیت شهر پیرانشهر، متشکل از دوبخش به نام‌های مرکزی و لاجان (لاهیجان)، و ۵ دهستان، یک شهر و ۱۵۶ آبادی دارای سکنه است.

۱.۱ - موقعیت جغرافیایی

این شهرستان از شمال به شهرستان‌های اشنویه و نقده، از خاور به شهرستان مهاباد، از جنوب به شهرستان سردشت، و از باختر به مرز عراق محدود است.
[۱] جغرافیای استان آذربایجان غربی، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۲] جغرافیای استان آذربایجان غربی، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۱۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
[۳] سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۴] سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۵] نشریه عناصر تقسیماتی به همراه مراکز، معاونت سیاسی وزارت کشور، ج۱، ص۵، تهران، ۱۳۸۱ش.

پیرانشهر در گذشته خانه نامیده می‌شد و از لحاظ تقسیمات کشوری یکی از آبادی‌های دهستان پیران از توابع شهرستان مهاباد به‌شمار می‌آمد.
در آبان ۱۳۳۸ دهستان‌های پیران، کهنه لاهیجان و مامش از شهرستان مهاباد جدا، و به بخش خانه با مرکزیت آبادی خانه از توابع شهرستان نقده بدل گردید.
[۶] فرهنگ جغرافیایی ایران آبادی‌ها، استان ۳ و ۴ آذربایجان، ج۴، ص۱۸۷، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۳۰ش.
[۷] توکلی مقدم، غلامحسین، وجه تسمیه شهرهای ایران، ج۱، ص۲۳۷، تهران، ۱۳۷۵ش.
در ۱۳۴۹ش، بخش خانه به شهرستان تبدیل شد و به سبب اقامت ایل پیران در آن به پیرانشهر تغییر نام یافت.
[۸] دایرةالمعارف فارسی، ج۲، ص۲۳۳۱.


۱.۲ - ویژگی‌های طبیعی

شهرستان پیرانشهر در ناحیه‌ای کوهستانی واقع شده است که هرچه به سوی غرب پیش رویم، بر بلندی کوه‌های آن افزوده می‌شود. کوه‌های حاجی ابراهیم (۵۵۰‘ ۳ متر)، سوره دال (۳۰۴‘ ۳ متر)، بزان (۲۲۶‘ ۳ متر) و برزین (۱۵۰‘ ۳ متر) بلندترین کوه‌های این شهرستان به‌شمار می‌روند.
[۹] جعفری، عباس، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
[۱۰] فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۲۲، تهران، ۱۳۷۹ش.
[۱۱] فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۲۴، تهران، ۱۳۷۹ش.

از این بلندی‌های برف‌گیر رودهای پرآبی سرچشمه می‌گیرند که مهم‌ترین آن‌ها، زاب کوچک یا کلاس است. این رودخانه که از بلندی‌های اطراف پیرانشهر سرچشمه می‌گیرد، در ابتدا به نام رودخانه لاوین خوانده می‌شود، اما با پیوستن به رودخانه گده در جنوب پیرانشهر، زاب کوچک یا کلاس نام می‌گیرد.
[۱۲] افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، تهران، ۱۳۷۳ش.

شهرستان پیرانشهر به سبب هم‌جواری با مرز عراق و نزدیکی به خاک ترکیه از ویژگی‌های مهم نظامی برخوردار است و به همین سبب، در نقاط مختلف آن پادگان‌های نظامی چندی ازجمله در پیرانشهر، جلدیان و پسوه احداث شده است.
[۱۳] جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۱۴] محبوبی، جمشید، نگاهی به تاریخ و جغرافیای میاندوآب و تکاب و شاهین‌دژ، ج۱، ص۱۴۹، تهران، ۱۳۷۰ش.
بخشی از جمعیت این شهرستان را ایل‌های کوچنده منگور، مامش، بلباس، پیران و صوفیانلو تشکیل می‌دهند.
[۱۵] اسکندری‌نیا، ابراهیم، ساختار سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی، ج۱، ص۴۰۲-۴۰۳، ارومیه، ۱۳۶۶ش.
[۱۶] افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به آذربایجان غربی، ج۲، ص۶۸۶، تهران، ۱۳۶۹ش.
[۱۷] افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به آذربایجان غربی، ج۲، ص۷۱۷، تهران، ۱۳۶۹ش.


۱.۳ - مرکز شهرستان

مرکز این شهرستان، یعنی شهر پیرانشهر در °۳۶ و ´۴۲ عرض شمالـی و °۴۵ و´ ۸ طول شرقـی و در ارتفاع ۴۴۵‘۱ متری از سطح دریا واقع است،
[۱۸] پاپلی یـزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبـی کشور، ج۱، ص۱۳۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
پیرانشهر امروزی تا چندی پیش روستایی کوچک بوده که در ۱۳۳۰ش ۵۱ تن جمعیت داشته است،
[۱۹] فرهنگ جغرافیایی ایران آبادی‌ها، استان ۳ و ۴ آذربایجان، ج۴، ص۱۸۷، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۳۰ش.
اما به سبب واقع شدن بر سر راه‌های ارتباطی و موقع مناسب اقتصادی به سرعت رو به توسعه نهاد و جمعیت آن بنا بر سرشماری ۱۳۷۵ش به ۳۸۶‘ ۳۳ تـن افزایش یافت.
[۲۰] جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
[۲۱] سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.


آثار برجای مانده از دژهای صخره‌ای در دهستان‌ منگور غربی از توابع‌ شهرستان‌ پیرانشهر، ‌دیرینگی‌ این‌ منطقه را به هزاره ۲ق‌م می‌رساند.
بررسی بقایای دژ مسکونی قلات‌شـاه‌ که‌ بـر فراز کـوه‌ لندی‌ شیخان (یکی‌ از‌ بلندی‌های‌ شهرستان پیـرانشهر) واقع شـده است، آشکار می‌سازد که نخستین سنگ بنای این دژ عظیم و شگفت‌آور در اوایل هزاره نخست ق‌م به‌وسیله اقوام محلی پایه‌گذاری شده، و سپس در دوره مادها توسعه یافته است.
[۲۲] قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
[۲۳] قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، ج۱، ص۱۰۲، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
[۲۴] قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
[۲۵] فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۷۹ش.

در سده ۹ق‌م شهرستان پیرانشهر کنونی در قلمرو دولت ماننا قرار داشت.
[۲۶] تابانی، حبیب‌الله، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۱۳۷- ۱۳۹، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، ۱۳۸۰ش.
[۲۷] پـدرام، محمود، تمدن مهاباد، ج۱، ص۳۰، تهران، ۱۳۷۳ش.
سرمین ماننا به سبب وضع نظامی خود و همسایگی با دولت‌های بزرگ اورارتو و آشور بارها در کشمکش‌های میان آن دو قدرت دست به دست گشت
[۲۸] نیاکان، لیلی، خلاصه‌ای از مطالعات فنی آجرهای بوکان، ج۱، ص۱۶۶، باستان‌شناسی و هنر ایران، به کوشش عباس علیزاده، تهران، ۱۳۷۸ش.
چنان‌که سارگن دوم (حکومت ۷۲۳-۷۰۵ق‌م) در لشکرکشی هشتم خود به ماننا و اورارتو از مناطقی که امروزه سردشت، پیرانشهر و پسوه خوانده می‌شوند، به دژ ماننایی سینی هینو، واقع بر سر راه پسوه ـ مهاباد رسید.
[۲۹] رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳، تبریز، ۱۳۶۸ش.
[۳۰] تابانی، حبیب‌الله، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۱۴۴، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، ۱۳۸۰ش.

برخی از محققان، نام پسوه امروزی را برگرفته از پارسوآ که در اقصای غربی خاک ماد قرار داشته است، می‌دانند.
[۳۱] دیاکونف، ا م، تاریخ ماد، ج۱، ص۶۸، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۷ش.
[۳۲] پـدرام، محمود، تمدن مهاباد، ج۱، ص۶۴-۶۵، تهران، ۱۳۷۳ش.
احتمالاً شهرک بَسْوی که یاقوت
[۳۳] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۲۳.    
در سده ۷ق آن را در نزدیکی خان خاصبک و در زمره شهرهای آذربایجان یاد کرده، و حمدالله مستوفی
[۳۴] مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۸۶، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
در سده ۸ق آن را یکی از ۴ شهرِ تومانِ مراغه برشمرده، همان پسوه امروزی باشد. به گزارش همو بسوی شهری کوچک با حقوق دیوانی ۲۵ هزار دینار بوده، و در آن غله و انگور و اندک میوه‌ای به عمل می‌آمده است.
[۳۵] مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۸۷، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
ظاهراً خان خاصبکی که یاقوت
[۳۶] حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۲۳.    
بسوی را در نزدیکی آن یاد کرده است، همان خانه یا پیرانشهر امروزی باشد.
از رویدادهای مهم این منطقه در دهه‌های اخیر، اشغال آن در جنگ جهانی اول، توسط نیروهای عثمانی است. عثمانی‌ها با تحریک عشایر کرد منطقه بر ضد حکومت مرکزی، به تثبیت وضع خود پرداختند، اما با شکست نیروهای متحدین در جنگ، عثمانی‌ها به ناچار مناطق اشغالی ایران را تخلیه کردند.
[۳۷] شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، ج۱، ص۴۵۳-۴۵۴، تهران، ۱۳۴۲ش.
[۳۸] محبوبی، جمشید، نگاهی به تاریخ و جغرافیای میاندوآب و تکاب و شاهین‌دژ، ج۱، ص۱۴۸- ۱۴۹، تهران، ۱۳۷۰ش.
همچنین در ۱۳۲۰ش در جریان هجوم ارتش سرخ شوروی به ایران، واحدهایی از لشکر چهارم رضائیه (ارومیه) در شهرهای مختلف استان و ازجمله در خانه (پیرانشهر امروزی) مستقر گردید.
[۳۹] دهقان، علی، سرزمین زردشت، ج۱، ص۶۶۲، تهران، ۱۳۴۸ش.

پیرانشهر و نواحی تابع آن به سبب مجاورت با خاک عراق در طول جنگ عراق با ایران، خسارات و صدمات فراوانی را متحمل گردید.
[۴۰] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۲۶، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۱] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۹۹، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۲] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۲۲، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۳] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۴۴، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۴] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۵۷، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۵] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۴۲، تهـران، ۱۳۶۳ش.
[۴۶] اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۴۴، تهـران، ۱۳۶۳ش.


(۱) اسکندری‌نیا، ابراهیم، ساختار سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی، ارومیه، ۱۳۶۶ش.
(۲) افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به آذربایجان غربی، تهران، ۱۳۶۹ش.
(۳) افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۴) اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، تهـران، ۱۳۶۳ش.
(۵) پاپلی یـزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبـی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۶) پـدرام، محمود، تمدن مهاباد، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۷) تابانی، حبیب‌الله، وحدت قومی کرد و ماد، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، ۱۳۸۰ش.
(۸) توکلی مقدم، غلامحسین، وجه تسمیه شهرهای ایران، تهران، ۱۳۷۵ش.
(۹) جعفری، عباس، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۱۰) جغرافیای استان آذربایجان غربی، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۸۱ش.
(۱۱) جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، تهران، ۱۳۶۶ش.
(۱۲) مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
(۱۳) دایرةالمعارف فارسی.
(۱۴) دهقان، علی، سرزمین زردشت، تهران، ۱۳۴۸ش.
(۱۵) دیاکونف، ا م، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۷ش.
(۱۶) رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، تبریز، ۱۳۶۸ش.
(۱۷) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۸) شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران، ۱۳۴۲ش.
(۱۹) فرهنگ جغرافیایی ایران آبادی‌ها، استان ۳ و ۴ آذربایجان، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۳۰ش.
(۲۰) فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۲۱) قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
(۲۲) محبوبی، جمشید، نگاهی به تاریخ و جغرافیای میاندوآب و تکاب و شاهین‌دژ، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۲۳) نشریه عناصر تقسیماتی به همراه مراکز، معاونت سیاسی وزارت کشور، تهران، ۱۳۸۱ش.
(۲۴) نیاکان، لیلی، خلاصه‌ای از مطالعات فنی آجرهای بوکان، باستان‌شناسی و هنر ایران، به کوشش عباس علیزاده، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۲۵) حموی، یاقوت، معجم البلدان.

۱. ↑ جغرافیای استان آذربایجان غربی، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۱۰، تهران، ۱۳۸۱ش.
۲. ↑ جغرافیای استان آذربایجان غربی، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۱۱، تهران، ۱۳۸۱ش.
۳. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۴. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۵. ↑ نشریه عناصر تقسیماتی به همراه مراکز، معاونت سیاسی وزارت کشور، ج۱، ص۵، تهران، ۱۳۸۱ش.
۶. ↑ فرهنگ جغرافیایی ایران آبادی‌ها، استان ۳ و ۴ آذربایجان، ج۴، ص۱۸۷، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۳۰ش.
۷. ↑ توکلی مقدم، غلامحسین، وجه تسمیه شهرهای ایران، ج۱، ص۲۳۷، تهران، ۱۳۷۵ش.
۸. ↑ دایرةالمعارف فارسی، ج۲، ص۲۳۳۱.
۹. ↑ جعفری، عباس، دایرةالمعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۷۹ش.
۱۰. ↑ فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۲۲، تهران، ۱۳۷۹ش.
۱۱. ↑ فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۲۴، تهران، ۱۳۷۹ش.
۱۲. ↑ افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶، تهران، ۱۳۷۳ش.
۱۳. ↑ جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
۱۴. ↑ محبوبی، جمشید، نگاهی به تاریخ و جغرافیای میاندوآب و تکاب و شاهین‌دژ، ج۱، ص۱۴۹، تهران، ۱۳۷۰ش.
۱۵. ↑ اسکندری‌نیا، ابراهیم، ساختار سازمان ایلات و شیوه معیشت عشایر آذربایجان غربی، ج۱، ص۴۰۲-۴۰۳، ارومیه، ۱۳۶۶ش.
۱۶. ↑ افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به آذربایجان غربی، ج۲، ص۶۸۶، تهران، ۱۳۶۹ش.
۱۷. ↑ افشار سیستانی، ایرج، نگاهی به آذربایجان غربی، ج۲، ص۷۱۷، تهران، ۱۳۶۹ش.
۱۸. ↑ پاپلی یـزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبـی کشور، ج۱، ص۱۳۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
۱۹. ↑ فرهنگ جغرافیایی ایران آبادی‌ها، استان ۳ و ۴ آذربایجان، ج۴، ص۱۸۷، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، تهران، ۱۳۳۰ش.
۲۰. ↑ جغرافیای کامل ایران، وزارت آموزش و پرورش، ج۱، ص۲۶۵، تهران، ۱۳۶۶ش.
۲۱. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، استان آذربایجان غربی، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۲۲. ↑ قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
۲۳. ↑ قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، ج۱، ص۱۰۲، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
۲۴. ↑ قراخانی، حسن، بررسی‌های باستان‌شناسی در منطقه منگور مهاباد، ج۱، ص۱۰۹-۱۱۰، دژ مادی قلات شاه، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۴ش، س ۱۰، شم‌ ۵.
۲۵. ↑ فرهنگ جغرافیایی کوه‌های کشور، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ج۱، ص۱۸۴، تهران، ۱۳۷۹ش.
۲۶. ↑ تابانی، حبیب‌الله، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۱۳۷- ۱۳۹، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، ۱۳۸۰ش.
۲۷. ↑ پـدرام، محمود، تمدن مهاباد، ج۱، ص۳۰، تهران، ۱۳۷۳ش.
۲۸. ↑ نیاکان، لیلی، خلاصه‌ای از مطالعات فنی آجرهای بوکان، ج۱، ص۱۶۶، باستان‌شناسی و هنر ایران، به کوشش عباس علیزاده، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲۹. ↑ رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۲۰۲-۲۰۳، تبریز، ۱۳۶۸ش.
۳۰. ↑ تابانی، حبیب‌الله، وحدت قومی کرد و ماد، ج۱، ص۱۴۴، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، ۱۳۸۰ش.
۳۱. ↑ دیاکونف، ا م، تاریخ ماد، ج۱، ص۶۸، ترجمه کریم کشاورز، تهران، ۱۳۵۷ش.
۳۲. ↑ پـدرام، محمود، تمدن مهاباد، ج۱، ص۶۴-۶۵، تهران، ۱۳۷۳ش.
۳۳. ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۲۳.    
۳۴. ↑ مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۸۶، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
۳۵. ↑ مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، ج۱، ص۸۷، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق.
۳۶. ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، ج۱، ص۴۲۳.    
۳۷. ↑ شمیم، علی‌اصغر، ایران در دوره سلطنت قاجار، ج۱، ص۴۵۳-۴۵۴، تهران، ۱۳۴۲ش.
۳۸. ↑ محبوبی، جمشید، نگاهی به تاریخ و جغرافیای میاندوآب و تکاب و شاهین‌دژ، ج۱، ص۱۴۸- ۱۴۹، تهران، ۱۳۷۰ش.
۳۹. ↑ دهقان، علی، سرزمین زردشت، ج۱، ص۶۶۲، تهران، ۱۳۴۸ش.
۴۰. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۲۶، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۱. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۹۹، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۲. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۲۲، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۳. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۴۴، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۴. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۱۵۷، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۵. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۴۲، تهـران، ۱۳۶۳ش.
۴۶. ↑ اهم فعالیت‌های بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲ش، ستاد مرکـزی بازسـازی و نوسـازی منـاطق جنگ‌زده، ج۱، ص۳۴۴، تهـران، ۱۳۶۳ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پیرانْشَهْر»، شماره۵۵۹۷.    



جعبه ابزار