چشم روشنی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بندگان خدا خواستار چشم روشنی هستند، همانطور که خداوند به حضرت یحیی علیه السلام چشم روشنی مریم علیهاالسّلام را داده بود.
بندگان خالص خدا خواستار سرور و روشنی چشم در پرتو اعطای همسر و فرزند به آنان از جانب خداوند هستند.
«وعباد الرحمـن الذین...؛
(بندگان (خاص خداوند) رحمان، کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبّر بر زمین راه می‌روند؛ و هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند (و سخنان نابخردانه گویند)، به آنها سلام می‌گویند (و با بی‌اعتنایی و بزرگواری می‌گذرند.)• والذین یقولون ربنا هب لنا من ازوجنا وذریـتنا قرة اعین واجعلنا للمتقین امامـا؛
(و کسانی که می‌گویند: «پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مایه روشنی چشم ما قرارده، و ما را برای پرهیزگاران پیشوا گردان!»یازدهمین ویژگى این مؤ منان راستین آن است که توجه خاصى به تربیت فرزند و خانواده خویش دارند و براى خود در برابر آنها مسئولیت فوق العاده اى قائلند آنها پیوسته از درگاه خدا مى خواهند و مى گویند پروردگارا از همسران و فرزندان ما کسانى قرار ده که مایه روشنى چشم ما گردد! (و الذین یقولون ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة اعین ).
بدیهى است منظور این نیست که تنها در گوشه اى بنشینند و دعا کنند بلکه دعا دلیل شوق و عشق درونیشان بر این امر است ، و رمز تلاش و کوشش.
سخن گفتن عیسی علیه‌السّلام با مادر خود و تامین آب و غذا به صورت خارق العاده، زمینه چشم روشنی مریم علیهاالسّلام و رفع نگرانی او شده بود.
«فنادها من تحتها الا تحزنی قد جعل ربک تحتک سریـا• وهزی الیک بجذع النخلة تسـقط علیک رطبـا جنیـا• فکلی واشربی وقری عینـا فاما‌ترین من البشر احدا فقولی انی نذرت للرحمـن صومـا فلن اکلم الیوم انسیـا.؛
(ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که: «غمگین مباش! پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی (گوارا) قرار داده است! )•(و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازه‌ای بر تو فرو می‌ریزد!)•((از این غذای لذیذ) بخور؛ و (از آن آب گوارا) بنوش؛ و چشمت را (به این مولود جدید) روشن دار! و هرگاه کسی از انسانها را دیدی، (با اشاره) بگو: من برای خداوند رحمان روزه‌ای نذر کرده‌ام؛ بنابراین امروز با هیچ انسانی هیچ سخن نمی‌گویم!» (و بدان که این نوزاد، خودش از تو دفاع خواهد کرد!)(بنا بر یک احتمال، ضمیر فاعلی «فناداها» به عیسی علیه السلامبرمی گردد.)
با خبر شدن برخی همسران پیامبر از تصمیم آن حضرت برای رجوع به آنان مایه چشم روشنی ایشان گردیده بود.
«ترجی من تشاء منهن وتـوی الیک من تشاء ومن ابتغیت ممن عزلت فلا جناح علیک ذلک ادنی ان تقر اعینهن...؛
(موعد هر یک از همسرانت را بخواهی می‌توانی به تأخیر اندازی، و هر کدام را بخواهی نزد خود جای دهی؛ و هرگاه بعضی از آنان را که برکنار ساخته‌ای بخواهی نزد خود جای دهی، گناهی بر تو نیست؛ این حکم الهی برای روشنی چشم آنان، و اینکه غمگین نباشند و به آنچه به آنان می‌دهی همگی راضی شوند نزدیکتر است؛ و خدا آنچه را در قلوب شماست می‌داند، و خداوند دانا و بردبار است از مصالح بندگان خود با خبر است، و در کیفر آنها عجله نمی‌کند»
بازگشت موسی علیه‌السّلام به دامن مادر خود، مایه چشم روشنی و آرامش او شده بود.
«قال قد اوتیت سؤلک یـموسی؛
(فرمود: «ای موسی! آنچه را خواستی به تو داده شد!)• ... فرجعنـک الی امک کی تقر عینها...؛
(در آن هنگام که خواهرت در نزدیکی کاخ فرعون راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند و دایه خوبی برای او خواهد بود!» پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی از فرعونیان را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدّر برای فرمان رسالت به این جا آمدی، ای موسی!»اینجا است که قرآن مى گوید: ((ما تو را به مادرت بازگرداندیم تا چشمش به تو روشن شود، و غم و اندوهى به خود راه ندهد)) (فرجعناک الى امک کى تقر عینها و لا تحزن ).
و بتواند با آسودگى خاطر و اطمینان از عدم وجود خطرى براى او از ناحیه فرعونیان به پرورش فرزند بپردازد
پاداشهای وصف ناپذیر شب زنده داران و انفاق کنندگان در راه خدا، مایه چشم روشنی آنان گردیده بوده است.
«تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفـا وطمعـا ومما رزقنـهم ینفقون؛
پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود و بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می آورند و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند، و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند!• فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یعملون؛
هیچ کس نمی‌داند چه پاداشهای مهمّی که مایه روشنی چشمهاست برای آنها نهفته شده، این پاداش کارهائی است که انجام می‌دادند!»
پاداشهای وصف ناپذیر شب زنده داران و انفاق کنندگان در راه خدا، مایه چشم روشنی آنان می باشد.
«تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفـا وطمعـا ومما رزقنـهم ینفقون؛
پهلوهایشان از بسترها در دل شب دور می‌شود و بپا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می آورند و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند، و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند!)• فلا تعلم نفس ما اخفی لهم من قرة اعین جزاء بما کانوا یعملون؛
هیچ کس نمی‌داند چه پاداشهای مهمّی که مایه روشنی چشمهاست برای آنها نهفته شده، این پاداش کارهائی است که انجام می‌دادند!»
فرزند، یکی دیگر از عوامل چشم روشنی در خانواده می باشد.
«فنادها من تحتها الا تحزنی قد جعل ربک تحتک سریـا؛
ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که: «غمگین مباش! پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی گوارا قرار داده است!.• فکلی واشربی وقری عینـا..؛
از این غذای لذیذ بخور؛ و از آن آب گوارا بنوش؛ و چشمت را به این مولود جدید روشن دار! و هرگاه کسی از انسانها را دیدی، با اشاره بگو: من برای خداوند رحمان روزه‌ای نذر کرده‌ام؛ بنابراین امروز با هیچ انسانی هیچ سخن نمی‌گویم! و بدان که این نوزاد، خودش از تو دفاع خواهد کرد!»
«اذ تمشی اختک فتقول هل ادلکم علی من یکفله فرجعنـک الی امک کی تقر عینها ولا تحزن...؛
در آن هنگام که خواهرت (در نزدیکی کاخ فرعون) راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند (و دایه خوبی برای او خواهد بود)!» پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی (از فرعونیان) را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدّر (برای فرمان رسالت) به این جا آمدی، ای موسی!»
«والذین یقولون ربنا هب لنا من ازوجنا وذریـتنا قرة اعین...؛
و کسانی که می‌گویند: «پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مایه روشنی چشم ما قرارده، و ما را برای پرهیزگاران پیشوا گردان!»
«وقالت امرات فرعون قرت عین لی ولک لا تقتلوه عسی ان ینفعنا او نتخذه ولدا وهم لایشعرون؛
همسر فرعون چون دید آنها قصد کشتن کودک را دارند گفت: «نور چشم من و توست! او را نکشید شاید برای ما مفید باشد، یا او را بعنوان پسر خود برگزینیم!» و آنها نمی‌فهمیدند که دشمن اصلی خود را در آغوش خویش می‌پرورانند.»
«فرددنـه الی امه کی تقر عینها ولا تحزن...؛
ما او را به مادرش بازگرداندیم تا چشمش روشن شود و غمگین نباشد و بداند که وعده الهی
حق است؛ ولی بیشتر آنان نمی‌دانند!»این آیه با حرف فایى که بر سرش آمده تفریع بر مطالب قبل شده ، البته با مطالبى که در
آیه نیامده ، ولى سیاق بر آن دلالت دارد، و حاصل معنایش این است که : خواهر
موسی گفت : آیا شما را راهنمایى کنم بر
اهل بیتی چنین و چنان ؟ پس
فرعونیان پیشنهادش را پذیرفتند، و او ایشان را راهنمایى به مادر موسى کرد، پس موسى را تسلیم مادرش کردند، در نتیجه او را با این نقشه ها به مادرش برگردانیدیم
(کى تقر عینها و لا تحزن و لتعلم) ...- این جمله تعلیل و بیان علت این است که چرا او را به مادرش برگرداندیم . و مراد از کلمه (لتعلم : تا بداند) این است که با مشاهده فرزندش یقین پیدا کند، و تحقق وعده خدا را به چشم ببیند، چون مادر موسى قبل از این جریان وعده خدا را شنیده بود، و مى دانست که وعده او حق است ، و ایمان به آن نیز داشت ، ولى ما موسى را به او برگرداندیم تا با دیدن او یقین به حقانیت وعده خدا کند.
همسران شایسته، مایه روشنی چشم یکدیگر هستند.
«والذین یقولون ربنا هب لنا من ازوجنا وذریـتنا قرة اعین...؛
و کسانی که می‌گویند: «پروردگارا! از همسران و فرزندانمان مایه روشنی چشم ما قرارده، و ما را برای پرهیزگاران پیشوا گردان!»
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «چشم روشنی»
