کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از کتابخانه‌های بزرگ
قم، کتابخانه‌ای است که به نام مؤسس آن،
آیت اللّه گلپایگانی (رحمة‌الله‌علیه) نامیده شده است.
هسته اولیه این کتابخانه از کتاب‌های شخصی آیت اللّه گلپایگانی (رحمة‌الله‌علیه) که مجموعه‌ای غنی بود و کتاب‌های کتابخانه مدرسه علمیه امام مهدی (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) (یکی از مدارس علمیه که زیر نظر آیت اللّه گلپایگانی اداره می‌شد) تشکیل شده است. به تدریج علما و دانشمندان حوزه، برخی اساتید دانشگاه و افراد نیکوکار، مجموعه‌های نفیسی از کتاب‌های چاپی و خطی خود را به این کتابخانه اهدا کردند و بر وسعت و غنای علمی آن افزودند.
کتابخانه آیت اللّه گلپایگانی با مساحتی حدود دو هزار و یکصد متر مربع در طبقه زیر زمین
مدرسه آیت‌اللّه گلپایگانی قرار دارد. این کتابخانه در روز سیزدهم
رجب ۱۴۱۳ ه. ق مطابق با هفدهم دی ماه ۱۳۷۱ افتتاح شد. در روز افتتاح، کتابخانه دارای ۲۳۳۴۰ جلد کتاب چاپی و ۲۴۰۰ نسخه خطی بود.
هم اکنون کتابخانه دارای یکصد هزار جلد کتاب چاپی و چاپ سنگی است که نود هزار جلد آن، فهرست شده است. همچنین حدود دوازده هزار نسخه خطی که به زبان‌های مختلف و گویش‌های محلی است، فهرست شده است.
کتابخانه دارای کتاب‌های چاپی ارزشمند و منابع اصلی و متون دست اول و کم نظیری است که در بخش نفایس قرار دارد.
قدیمی‌ترین کتاب چاپی موجود در کتابخانه، کتاب النجاة ابن سیناست که در سال ۱۳۵۹ میلادی با کتاب القانون فی الطب در یک تاریخ، در رم چاپ شده است.
کوچک‌ترین کتاب این کتابخانه، کلام اللّه مجید است که در ابعاد یازده میلیمتر در ۲۲ میلیمتر کتابت شده است.
این واحد از کتاب‌های تکراری و اهدایی تشکیل شده و وظیفه آن امانت‌دادن کتاب به اعضاست. صدور کارت عضویت طبق مقررات ویژه‌ای است و بر اساس آن عضو می‌تواند کتاب را در خارج از کتابخانه مورد استفاده قرار دهد.
این کتابخانه دارای ۴۶۷ عنوان روزنامه و بیش از چهارصد عنوان مجله است که همگی فهرست شده‌اند. کتابخانه دارای یکی از کامل‌ترین دوره‌های مجلات ادواری است.
قدیمی‌ترین نشریه موجود در کتابخانه، «صوراسرافیل» به تاریخ پنج شنبه ۲۲ جمادی اول ۱۳۲۵ ه. ق مطابق با ۲۴ بهمن ماه ۱۲۷۶، یزدگردی پارسی از شماره شش تا بیست است.
صفحات کلام اللّه مجید روی پوست از قرن دوم هجری، تفاسیر و کتب فقهی، طبی، ریاضی و علمی قرن پنجم به بعد که مزین به خطوط علمای بزرگی همچون
شهید اول،
علامه حلی،
شیخ بهایی،
مجلسی اول و دوم و دیگر دانشمندان اسلامی است و نسخه اصل به خط مؤلفان آنها و اجازات به خطوط مجتهدین متقدم و متاخر در این گنجینه یافت می‌شود. این نسخه‌ها، به زبان‌های
عربی،
فارسی،
ترکی، اردو، عبری و کردی، با خطوط و رموز حکما و
فلاسفه و ریاضی‌دانان به رشته تحریر در آمده است. ده هزار و سیصد و شصت نسخه از مخطوطات این مجموعه در یک مجلد، فهرست و در سال ۱۳۷۸ توسط کتابخانه آیت اللّه گلپایگانی چاپ و منتشر شده است.
فضای مخازن کتب چاپی و گنجینه مخطوطات، گنجایش بیش از سیصد و پنجاه هزار جلد کتاب را دارد. سالن مطالعه دارای میزهای دو نفره است که با احتساب قسمت اساتید و محققان و قسمت مفروش، به طور همزمان گنجایش ششصد نفر مطالعه کننده را دارد.
فضای امور اداری کتابخانه تقریبا محدود است و دارای چندین میز و صندلی است که هم محل روابط عمومی و راهنمایی مراجعان و محققان است و هم محل مطالعه مجلات و روزنامه‌های قدیم، و هم جایگاهی برای اهل تحقیق روی نسخ خطی.
بر اساس اطلاعات مسئولان کتابخانه مراجعه کنندگان به کتابخانه از گروه‌های زیر تشکیل شده‌اند:
طلاب و روحانیون۵۰%
اساتید و پژوهشگران۲۵%
دانشجویان و محصلان۲۰%
افرادی عادی۵%
یکی از نکات جالب توجه در این کتابخانه نوع رده بندی ابتکاری کتاب‌ها است.
این رده بندی که مدیر کتابخانه از آن با عنوان «طرحی نو در نظام کتابداری» یاد می‌کند، به منظور تسهیل و تسریع در امور مراجعه کنندگان و با توجه به
اصالت و
هویت فرهنگی اسلامی و ایرانی در این کتابخانه اجرا شده است.
ابوالفضل عرب زاده طراح رده بندی مزبور می‌گوید: این رده بندی، هم جامعیت موضوعی دارد، هم شمول جهانی. وی سادگی، کاربردی بودن، عدم وابستگی به روش‌هایی، مانند دیویی و کنگره، انعطاف پذیری و گسترش پذیری، سرعت و دقت در بازیابی از طریق مؤلف، موضوع، مترجم و دیگر مولفه‌ها، برخورداری از کدهای کوتاه و آسان را از مشخصات این روش می‌داند.
به گفته او در این روش، هیچ موضوعی زیرمجموعه موضوع دیگر قرار نگرفته است و طبقات فرعی هم ندارد.
به اعتقاد آقای عرب زاده، کدبندی آسان و قواعد فهرست نگاری بر اساس هدف مؤلف از تالیفِ کتاب، طراحی شده و به طور کلی سازماندهی، نمایه‌سازی و چکیده نویسی با پشتیبانی تحقیقاتی، مقبولیت علمی و توانایی کتابخانه را افزایش داده است.
کتابخانه آیت اللّه گلپایگانی در خیابان ارم
قم، جنب مدرسه آیت اللّه گلپایگانی قرار دارد و در دو نوبت صبح از ساعت هشت تا ظهر شرعی و بعد از ظهرها از ساعت شانزده تا ۲۱ شب فعال است.
سایت حوزه نت، برگرفته از مقاله «کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی»، تاریخ بازیابی، ۱۳۹۵/۱۲/۲۲.
