|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
اردشیر یگانگی، کتابخانه ketāb-xāne-ye ardešīr- e yegānegī، کتابخانه‌ای تخصصی در زمینه‌ی تاریخ، فرهنگ و ادبیات ایران باستان است. به انجمن زردشتیان تهران وابسته و در خیابان جمهوری، خیابان کیخسرو شاهرخ واقع است. این کتابخانه در سال (۱۳۳۷ هـ.ش) به همت فرنگیس شاهرخ، همسر اردشیر یگانگی ــ صنعتگر و نیکوکار زردشتی (۱۲۷۹-۱۳۳۲ هـ.ش) ــ بنیاد شد. کتابخانه از آغاز با هدف ایران‌شناسی تأسیس گردید و پس از سرقت بخشی از نسخه‌های نفیس در سال (۱۳۷۶ هـ.ش)، دوباره سامان یافت. شمار کتاب‌ها در میانه دهه‌ی (۱۳۹۰ هـ.ش) حدود ۱۸ هزار جلد، عمدتاً در موضوع ایران‌شناسی بود. کتابخانه کتاب به امانت نمی‌دهد، اما منابع دیجیتال آن بنا بر درخواست پژوهشگران در اختیارشان گذاشته می‌شود. کتابخانه اردشیر یگانگی کتابخانه‌ای تخصصی در حوزه‌ی تاریخ، فرهنگ و ادبیات ایران باستان، وابسته به انجمن زردشتیان تهران، که در خیابان جمهوری، خیابان کیخسرو شاهرخ واقع است. اردشیر یگانگی که این کتابخانه به نام او خوانده می‌شود، در سال (۱۲۷۹ هـ.ش/ ۱۹۰۰ م)، در یزد زاده شد . تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در شهرهای یزد و تهران به پایان رساند. سپس به مدت ۳ سال نزد پدرش در شرکت بازرگانی یگانگان به تجارت با روسیه و دیگر کشورهای اروپایی پرداخت. او که از نوآوری و ابتکار عمل در عرصه‌ی کارهای اقتصادی برخوردار بود، با توجه به گسترش راه‌های ارتباطی ایران در سال‌های پس از به قدرت رسیدن رضا شاه، با خرید چند دستگاه کامیون، یک شرکت حمل‌ونقل دایر کرد و به جابه‌جایی کالا در سراسر ایران مشغول شد. اردشیر در سال (۱۳۱۰ هـ.ش)، نخستین کارخانه‌ی چرم‌سازی نوین ایران را در همدان راه‌اندازی کرد. سپس در سال (۱۳۱۴ هـ.ش)، نخستین کارخانه‌ی برقابی (هیدروالکتریک) ایران، با نام کارخانه‌ی برق الوند را در بلندی‌های عباس‌آباد همدان بنیاد نهاد. از دیگر کارهای او ساخت نخستین کارخانه‌های بستنی و نوشابه‌سازی در ایران در اواخر دهه‌ی (۱۳۲۰ هـ.ش) است. اردشیر یگانگی مردی دهشگر و نیکوکار بود، کارکنان شرکت‌ها و کارخانه‌های او از بخشش‌ها و نیکوکاری‌های وی بسیار گفته‌اند. سرانجام اردشیر یگانگی در دی سال (۱۳۳۲ هـ.ش) بر اثر بیماری دیابت حاد در ۵۳ سالگی در فرانسه درگذشت و در شهر نیس به خاک سپرده شد. همسرش فرنگیس شاهرخ در سال (۱۳۳۷ هـ.ش)، برای زنده نگاه‌داشتن نام او، کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی را بنیاد نهاد. در سال (۱۳۴۰ هـ.ش)، فرنگیس شاهرخ کار اداره‌ی کتابخانه را به انجمن زردشتیان تهران واگذار کرد. از همین سال جلسات انجمن فرهنگی ایران باستان به‌صورت منظم در محل کتابخانه برگزار می‌شد؛ تا آن‌که این انجمن در سال (۱۳۵۷ هـ.ش)، منحل گردید. در سال (۱۳۷۶ هـ.ش)، شمار چشمگیری از کتاب‌های قدیمی و چاپ سنگی کتابخانه در یک سرقت مسلحانه به یغما رفت. اما بعدها تعدادی کتاب قدیمی و نفیس از کتابخانه‌ی انجمن زردشتیان یزد به کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی منتقل و جایگزین کتاب‌های به سرقت رفته شد. شمار کتاب‌های کتابخانه تا سال (۱۳۸۶ هـ.ش)، به حدود ۴۰ هزار نسخه افزایش یافت. در سال (۱۳۸۶ هـ.ش)، کتابخانه به صورت اساسی بازسازی و مجهز به تجهیزاتی مانند سامانه‌ی خودکار تهویه‌ی هوا و تنظیم دما، سامانه‌ی هشدار حریق، دوربین‌های مداربسته و دزدگیر شد، به این ترتیب به کتابخانه‌ای مجهز به تجهیزات استاندارد بدل گشت. از ابتدا هدف بنیادگذاران کتابخانه، برپایی کتابخانه‌ای تخصصی در زمینه‌ی ایران‌شناسی با تکیه بر تاریخ و فرهنگ ایران باستان بود و از این‌رو، در سال (۱۳۸۶ هـ.ش)، شمار بسیاری از کتاب‌هایی که در موضوعات غیر ایران‌شناسی بود، به کتابخانه‌ی مهر در مجتمع فرهنگی ـ دینی ـ ورزشی مارکار تهران‌پارس [۱]
ه م، «شمیرانات»، ج۲
وابسته به انجمن زردشتیان تهران، منتقل شد.همچنین در این سال برپایه‌ی توافقی که میان انجمن زردشتیان تهران و کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی ایران به عمل آمد، مقرر شد کتاب‌های قدیمی و فرسوده‌ی موجود در کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی برای مرمت و آفت‌زدایی، به کتابخانه‌ی مجلس انتقال یابد. مطابق این توافق، دو کتابدار از طرف کتابخانه اردشیر یگانگی به عنوان کارآموز و ناظر در کارگاه مرمت کتابخانه مجلس حضور یافتند. در سال (۱۳۹۱ هـ.ش)، تجهیزات لازم برای راه‌اندازی کارگاه مرمت و آفت‌زدایی کتاب در محل کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی فراهم شد؛ از آن تاریخ، کار مرمت و آفت‌زدایی از کتاب‌های فرسوده در کتابخانه انجام می‌شود. کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی در سال (۱۳۹۴ هـ.ش)، دارای حدود ۱۸هزار جلد کتاب در موضوعات ایران‌شناسی بود. کتاب‌ها در این کتابخانه به شیوه کنگره، فهرست‌نویسی و مرتب شده است. کار تهیه کتاب برای کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی بیشتر از طریق بودجه‌ای که خانواده‌های شاهرخ و یگانگی در اختیار مسئولان مربوطه قرار می‌دهند، صورت می‌گیرد. همچنین افراد نیکوکار به مناسبت‌های مختلف، کتاب‌هایی را به کتابخانه اهدا می‌کنند. قرائت‌خانه کتابخانه اردشیر یگانگی گنجایش ۲۰ مراجعه‌کننده را دارد و در سال (۱۳۹۴ هـ.ش)، بیش از ۶۰۰ تن، عضو ثابت این کتابخانه بوده‌اند. کتابخانه همه روزه به جز روزهای تعطیل، خدمات خود را در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران باستان قرار می‌دهد. کتابخانه اردشیر یگانگی کتاب‌های خود را به امانت نمی‌دهد و تنها مطالعه‌ی کتاب در قرائت‌خانه آن امکان‌پذیر است. مسئولان کتابخانه برای رفع این مشکل از سال (۱۳۹۱ هـ.ش) به این سو، کتاب‌ها و نشریه‌های موجود در کتابخانه را اسکن کرده‌اند و در صورت درخواست متقاضیان، منابع مورد نیاز آنان را به صورت لوح فشرده در اختیارشان قرار می‌دهد. کتابخانه اردشیر یگانگی را یک سرپرست افتخاری و دو کتابدار اداره می‌کنند و هیئت‌مدیره آن متشکل از ۵ تن به این شرح است: رئیس انجمن زردشتیان تهران، رئیس کمیسیون فرهنگی انجمن زردشتیان تهران، سرپرست کتابخانه، یک نماینده از اعضای خانواده‌ی یگانگی و یک تن از کتابداران. این هیئت هر ۳ ماه یک‌بار با برگزاری جلسه به کارهای کتابخانه رسیدگی می‌کند. [۲]
فرامرزیان، نوشین (سرپرست افتخاری کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی) و فرناز یکتایی‌فرد (کتابدار کتابخانه‌ی اردشیر یگانگی)، گفت‌وگو با مؤلف.
[۳]
مرادیان منفرد، علی‌محمد، تحقیقات میدانی.
• مرادیان منفرد، علی‌محمد، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کتابخانه اردشیر یگانگی»، ص۸۷. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کتابخانه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
