کشف (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کَشْف (به فتح کاف و سکون شین) از واژگان قرآن کریم به معنای اظهار و ازاله است.

---

کَشْف: اظهار و ازاله است. «کشف الشّی‌ء کشفا: اظهره»؛ «کشف اللّه غمّه: ازاله» و اگر گویند «کشفتُ الثّوب عن الوجه» معنایش آنست که لباس را از چهره برداشتم.

---

(ثُمَّ اِذا کَشَفَ‌ الضُّرَّ عَنْکُمْ اِذا فَرِیقٌ مِنْکُمْ بِرَبِّهِمْ یُشْرِکُونَ‌) «سپس چون گرفتاری را از شما برداشت گروهی از شما به پروردگارشان مشرک می‌شوند».
(فَلَمَّا رَاَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَ کَشَفَتْ‌ عَنْ ساقَیْها) «چون آن کاخ را دید گمان کرد آب وسیعی است هر دو ساق خود را عریان کرد و لباس از ساقهایش بالا زد».
(اَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ اِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ‌ السُّوءَ) «آیا کیست آن که مضطر را جواب می‌دهد و ناگوار را از بین می‌برد».
(اَزِفَتِ الْآزِفَةُ • لَیْسَ لَها مِنْ دُونِ اللَّهِ‌ کاشِفَةٌ) «آزفة» به معنی نزدیک شونده، از اسماء قیامت است‌، (وَ اَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْآزِفَةِ) (و آنها را از روز نزديك [روز قيامت‌] بترسان) مراد از کشف چنانکه المیزان گفته از بین بردن شدائد قیامت است و کاشفة صفت نفس است، یعنی: «قیامت نزدیک شد و هیچ شخصی جز خدا قدرت ندارد شدائد آن را از بین ببرد».
(یَوْمَ‌ یُکْشَفُ‌ عَنْ ساقٍ وَ یُدْعَوْنَ اِلَی السُّجُودِ فَلا یَسْتَطِیعُونَ‌) کشف ساق عبارت است از اشتداد امر. طبرسی نقل کرده: شخص چون در کار بزرگی واقع شود احتیاج به تلاش پیدا می‌کند و لباس را از ساق بالا می‌زند؛ پس کشف ساق استعاره است از شدت.
در کشاف گفته: آن به معنی «یوم یشتد الامر» است و گرنه آن‌روز نه ساق هست و نه کشف، چنانکه به شخص بی‌دست، بخیل گوئی؛ دستش بسته است، حال آنکه نه دستی هست و نه زنجیری، آن فقط مثلی است برای بخیل، یعنی: «روزی کار به شدت و سختی می‌رسد و کفّار به سجود خوانده می‌شوند ولی نمی‌توانند».
در کتب اهل سنّت از جمله تفسیر ابن کثیر و غیره نقل شده: ابو سعید خدری گوید: از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) شنیدم فرمود: «خداوند ساق پای خویش را روز قیامت آشکار می‌کند، هر که در دنیا سجده کرده به سجده می‌افتد و آنان که با ریا سجده کرده‌اند، می‌خواهند سجده کنند پشتشان مانند تخته می‌شود و نتوانند».
آنگاه ابن کثیر گوید این حدیث در صحیح بخاری و مسلم و غیره نقل شده است.
نگارنده گوید: معاذ اللّه از این احادیث! زمخشری آن را به ابن مسعود نسبت داده و آن را ردّ و قائل آن را تقبیح می‌کند. در المیزان سه حدیث در این‌باره از درّالمنثور نقل کرده و گوید هر سه مبنی بر تشبیه‌اند که مخالف عقل و نصّ قرآن است، باید طرح کرد یا تاویل نمود.

---