• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کلید

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مرتدّ فطری (مقاله‌دوم)


مُرتَدّ فِطری از اصطلاحات فقهی به معنای مسلمان زاده‌ای که کافر شده و از اسلام خارج شده است.
از احکام آن در باب طهارت و حدود سخن گفته‌اند.


بنابر دیدگاه مشهور، مرتد دو گونه است؛ فطری و ملی.
[۱] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳.    

مرتد ملی به کافری گفته می‌شود که پس از مسلمان شدن کافر شده باشد؛ لیکن نسبت به مرتد فطری و اینکه ملاک در فطری بودن مرتد چیست، دو بحث مطرح است: یکی نسبت به پدر و مادر مرتد و دیگری نسبت به خود مرتد.
بحث نخست:
آیا ملاک، مسلمان بودن پدر و مادر یا یکی از آن دو هنگام انعقاد نطفه است؟ بنابر این دیدگاه، چنانچه هنگام انعقاد نطفه، هر دو کافر باشند، سپس مسلمان شوند و فرزند آنان پس از بلوغ کافر شود، مرتد فطری به شمار نمی‌رود. یا ملاک، مسلمان بودن پدر و مادر یا یکی از آن دو هنگام ولادت فرزندشان می‌باشد؛ هرچند هنگام انعقاد نطفه مسلمان نباشند؟ بنابر این نظر، چنانچه پدر و مادر هنگام ولادت فرزند، مسلمان باشند و فرزند پس از بلوغ کافر شود، مرتد فطری به شمار می‌رود. یا اینکه ملاک، مسلمان بودن یکی از والدین هنگام انعقاد نطفه و یا اسلام آوردن یکی از آن دو در دوران کودکی فرزندشان می‌باشد؟ معروف و مشهور، قول نخست است.
[۲] شهید ثانی، الروضة البهیة، ج٢، ص۱۴۳.    
[۳] مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة، ج١٣، ص۳۱٨.    
[۴] آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۲، ص۳۵۳-۳۵۴.    
[۵] سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۸، ص۱۳۴ – ۱۳۵.    
از برخی قول دوم نقل شده است.
[۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۴.
بعضی نیز قول سوم را برگزیده‌اند
[۷] فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۹، ص۳۵۸.

بحث دوم:
آیا ملاک فطری بودن مرتد، اظهار اسلام پس از بلوغ و در پی آن، کافر شدن است، چنان‌که جمعی قائل شده‌اند.
[۸] فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۹، ص۳۵۸.
[۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۲- ۶۰۳.
[۱۰] حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۲، ص۱۲۱ - ۱۲۲.
[۱۱] آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج٢، ص۳۵۴.
[۱۲] سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۸، ص۱۳۴.
یا اینکه اظهار اسلام پس از بلوغ لازم نیست و انعقاد نطفه از پدر و مادر مسلمان یا یکی از آن دو، در فطری بودن کفایت می‌کند؟ چنان‌که برخی گفته‌اند.
[۱۳] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۸ - ۲۹.
[۱۴] مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة، ج۱۳، ص۳۱۸.

کسی که پدر و مادرش در زمان انعقاد نطفه و نیز هنگام ولادت او مسلمان بوده‌اند و او نیز پس از بلوغ اظهار اسلام کرده و سپس کافر شده است، بنابر همه دیدگاه‌ها مرتد فطری محسوب می‌گردد.

مرتد فطری علاوه بر احکام جاری بر عنوان کفر، دارای احکامی ویژه است.

۲.۱ - توبه

توبه زن مرتد مطلقا؛ چه فطری و چه ملی پذیرفته است. آیا توبه مرد مرتد فطری و بازگشت به اسلام از او پذیرفته می‌شود یا نه؟ مسئله محل اختلاف است.
عدم پذیرش توبه او مطلقا؛ چه در ظاهر و چه در باطن، منسوب به مشهور است. در مقابل، برخی قدما توبه او را مطلقا پذیرفته دانسته‌اند. جمعی نیز توبه مرتد فطری را در باطن پذیرفته دانسته و در ظاهر پذیرفته ندانسته‌اند.
[۱۵] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۱۵- ۱۷.

مقصود از قول سوم، عدم قبول توبه مرتد فطری نسبت به حکم اعدام، و بازگشت همسر و اموالش به او می‌باشد؛ بدین‌معنا که با توبه، سه حکم یاد شده به قوت خود باقی است و حکم اعدام درباره او جاری و همسرش به صرف ارتداد و بدون نیاز به طلاق از او جدا می‌شود و عده وفات نگه می‌دارد و اموال مرتد میان وارثانش تقسیم می‌گردد؛
[۱۶] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۵.
لیکن نسبت به اسلام او و طهارت بدن و صحت عباداتش و استحقاق ثواب بر آنها و نیز صحت معاملات و جواز تملک و ازدواج با زن مسلمان، هرچند با همسر سابقش با عقد جدید، توبه‌اش پذیرفته است.
[۱۷] حسینی عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة، ج۶، ص۱۵۷۹.
[۱۸] شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۹، ص۱۹۶.
[۱۹] مقدس اردبیلی، زبدة البیان، ص۳۹۲.
[۲۰] کاظمی، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۱۶.
[۲۱] بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۱۵ - ۱۷.
[۲۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۶-۶۰۵.
[۲۳] قمی، ابوالقاسم، غنائم الایام، ج۵، ص۳۷۲ – ۳۷۴.
از این‌رو، قضای عباداتی که در دوران ارتداد از او فوت شده، از قبیل نماز و روزه، پس از توبه بر او واجب خواهد بود. همچنین اگر قبل از ارتداد مستطیع بوده و یا در زمان ارتداد مستطیع و حج بر او مستقر شده باشد، پس از توبه واجب است حج بگزارد؛ هر چند استطاعتش زایل شده باشد.
[۲۴] طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۴، ص۴۴۸ – ۴۴۹.


۲.۲ - سخت‌گیری بر زن مرتد

زن مرتد به سبب ارتداد اعدام نمی‌شود؛ بلکه زندانی می‌گردد و در اوقات نماز به مقدار صلاحدید قاضی، زده و بر کارهای سخت گمارده و لباس‌های زبر و ضخیم به او پوشانده می‌شود. همچنین غذاهای سخت، همچون نان یا برنج خالی و بدون خورش در حــد ســدّ رمق و زنده ماندن، به او داده می‌شود تا زمانی که توبه کند یا بمیرد.
[۲۵] شیخ طوسی، النهایة، ص۷۳۱.
[۲۶] ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۳، ص۵۳۲ - ۵۳۳.
[۲۷] حلی، یحیی بن سیعد، الجامع للشرائع، ص۲۴۱.
البته بـه تصریح برخی، ابتدا از او خواسته می‌شود توبه کند و به اسلام بازگردد و در صورت خودداری از توبه، کیفرهای یاد شده در حق او اعمال می‌شود.
[۲۸] علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۳، ص۳۴۵.
[۲۹] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۹، ص۳۴.


۲.۳ - اموال زن مرتد

اموال زن مرتد در ملک او باقی است و تنها در صورت مرگ، میان وارثان وی تقسیم می‌گردد؛ لیکن عقد ازدواج او در صورت عدم دخول، به صرف ارتداد باطل می‌شود و در صورت دخول، متوقف بـر پایان یافتن عده است و در صورت توبه در دوران عده، عقد ازدواج به قوت خود باقی است و باطل نمی‌شود.
[۳۰] علامه حلی، تحریر الاحکام، ج۵، ص۵۷.


۱. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳.    
۲. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ج٢، ص۱۴۳.    
۳. ↑ مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة، ج١٣، ص۳۱٨.    
۴. ↑ آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج۲، ص۳۵۳-۳۵۴.    
۵. ↑ سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۸، ص۱۳۴ – ۱۳۵.    
۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۴.
۷. ↑ فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۹، ص۳۵۸.
۸. ↑ فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج۹، ص۳۵۸.
۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۲- ۶۰۳.
۱۰. ↑ حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة، ج۲، ص۱۲۱ - ۱۲۲.
۱۱. ↑ آملی، محمدتقی، مصباح الهدی، ج٢، ص۳۵۴.
۱۲. ↑ سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۸، ص۱۳۴.
۱۳. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۸ - ۲۹.
۱۴. ↑ مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة، ج۱۳، ص۳۱۸.
۱۵. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۱۵- ۱۷.
۱۶. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۵.
۱۷. ↑ حسینی عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة، ج۶، ص۱۵۷۹.
۱۸. ↑ شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۹، ص۱۹۶.
۱۹. ↑ مقدس اردبیلی، زبدة البیان، ص۳۹۲.
۲۰. ↑ کاظمی، مسالک الافهام، ج۲، ص۳۱۶.
۲۱. ↑ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۱۵ - ۱۷.
۲۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۱، ص۶۰۶-۶۰۵.
۲۳. ↑ قمی، ابوالقاسم، غنائم الایام، ج۵، ص۳۷۲ – ۳۷۴.
۲۴. ↑ طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج۴، ص۴۴۸ – ۴۴۹.
۲۵. ↑ شیخ طوسی، النهایة، ص۷۳۱.
۲۶. ↑ ابن ادریس حلی، کتاب السرائر، ج۳، ص۵۳۲ - ۵۳۳.
۲۷. ↑ حلی، یحیی بن سیعد، الجامع للشرائع، ص۲۴۱.
۲۸. ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ج۳، ص۳۴۵.
۲۹. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۳۹، ص۳۴.
۳۰. ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ج۵، ص۵۷.


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۷، ص۶۰۴.



جعبه ابزار