|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
میناس مقدس، کلیسا \ kelīsā-ye mīnās-e moqaddas \، نیایشگاهی ارمنی در قلعۀ ارامنۀ ونک تهران است که ساخت آن به نیمۀ قرن ۱۹ م نسبت داده می‌شود و زمین آن توسط میرزا یوسف مستوفی‌الممالک اهدا شده است. این کلیسا به سبک بازیلیک با پلان مستطیلی و محراب مرتفع ساخته شده و شامل اتاق‌های جانبی، حوضچۀ غسل تعمید و برج ناقوس با گنبد هشت‌ضلعی و صلیب فلزی است. داخل کلیسا ستونها، نیمکت‌ها، اُرگ و فضای ویژه گروه هم‌سرایان (کُر) دارد و در روزهای خاص سال آیین عشاء ربانی و مراسم روز میناس مقدس برگزار می‌شود. این بنا در سال ۱۳۸۰ ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و به احترام قدیس میناس نامگذاری شده است. کلیسایی در محلۀ قلعۀ ارامنۀ ونک. این کلیسا را میرزا یوسف مستوفی‌الممالک که اراضی ده ونک را در تملک داشت، بنا به روایتی در ۱۸۵۴ م / ۱۲۷۰ ق، برای ارمنیان ساکن قلعۀ ارامنۀ ونک ساخت (هویان، ۲۴۴). در بعضی منابع عنوان شده است که مستوفی‌الممالک، فقط زمین این کلیسا را به ارمنیان قلعۀ ارامنه اهدا کرد و در ۱۲۹۲ ق / ۱۸۷۵ م، محرابی به نام سورپ میناس در آن زمین بر پا گردید و بعدها با همت چند تن از نیکوکاران ارمنی این کلیسا ساخته شد (نک : ملکمیان، ۹۹). اما در این کلیسا صلیبی برنزی نگهداری می‌شود که مستوفی‌الممالک آن را به کلیسای میناس مقدس اهدا کرده، و بر روی آن نوشته شده است: «مستوفی‌الممالک به کلیسای ونک فی شهر ذیقعدةالحرام ۱۲۷۸». از این نوشته پیدا ست که این کلیسا پیش از سال ۱۲۷۸ ق ساخته شده بوده است. نام این کلیسا برگرفته از نام «میناس» یکی از قدیسان مسیحی است که در راه ترویج آن دین به شهادت رسیده، و نزد ارمنیان از احترام ویژه‌ای برخوردار است. کلیسای میناس مقدس که در مرکز قلعۀ ارامنۀ ونک جای دارد، به سبک بازیلیک و با آجر ساخته شده است. این کلیسا دارای پلان مستطیلی‌شکل در جهت غرب به شرق است و ۱۷ متر درازا، و ۵ / ۹ متر پهنا دارد و محراب آن از کف صحن داخلی کلیسا حدود ۷۰ سانتی‌متر بلندتر است. درازای محراب ۵ / ۴ متر، و پهنای آن ۱ / ۳ متر است. ۳.۱ - فضاهای جانبی محرابدر دو طرف محراب دو اتاق بسیار کوچک وجود دارد. اتاق سمت راست در و سقفی کوتاه دارد. در انتهای این اتاق بر روی میزی کوچک، شمایل حضرت مریم و حضرت مسیح (ع)، با دو شمعدان قرار دارد. کسانی که می‌خواهند در خلوت با پروردگار راز و نیاز کنند، به این اتاق می‌آیند. اتاق سمت چپ محل نگهداری انجیل مقدس و لباسهای کشیشان و وسایلی است که هنگام برگزاری مراسم دینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.۳.۲ - حوضچهٔ غسل تعمیدحوضچۀ غسل تعمید کلیسا که از سنگ مرمر سفید ساخته شده است، در دیوار ضلع شمالی کلیسا نزدیک پله‌های محراب جای دارد.۳.۳ - ستونها و سقفدر داخل کلیسا ۶ ستون در دو ردیف سه‌تایی در طول کلیسا به فاصلۀ ۶ / ۲متری از یکدیگر برای نگه داشتن سقف برپا ست. در زمان ساخت کلیسا از ستونهای چوبی استفاده شده بود، اما بعدها این ستونها برداشته شده، و ستونهای آهنی جایگزین آنها گردیده است.۳.۴ - بام و سقفدر ابتدا کلیسا دارای بام مسطح بود، اما در سالهای بعد، بام کلیسا را با شیروانی پوشاندند.۳.۵ - نشستگاههادر داخل کلیسا دو ردیف نیمکت که هر ردیف دارای ۷ نیمکت است، برای نشستن نمازگزاران قرار داده شده است.۳.۶ - ورودیهاکلیسا دارای دو در ورودی، یکی در ضلع جنوبی، و دیگری در ضلع غربی است. این دو در چوبی از لحاظ شکل و رنگ با یکدیگر تفاوتی ندارند و بر روی هر لنگه از آنها، صلیبی طلایی‌رنگ نقاشی شده است.در بالای درِ ضلع غربی کلیسا سایه‌بانی ساخته‌اند. ۳.۷ - محل استقرار گروه همسرایاندر سمت راست صحن داخلی کلیسا در ابتدای پله‌های محراب اُرگی جای دارد. این مکان، محل استقرار گروه هم‌سرایان (کُر) کلیسا ست.۳.۸ - برج ناقوسدر مقابل در جنوبی کلیسا دو ستون آجری بنا شده است که با استفاده از این دو ستون و دیوار ضلع جنوبی، برج ناقوس کلیسا را ساخته‌اند.این برج دارای گنبدی مخروطی‌شکل و هشت‌ضلعی است و بر فراز آن صلیبی فلزی نصب شده است (هویان، ۲۴۴-۲۴۶؛ تحقیقات ... ). در کلیسای میناس مقدس در روزهای ویژه‌ای از سال آیین عشاء ربانی و نیایش برگزار می‌شود و هرساله در روز میناس مقدس مراسمی در آن بر پا می‌گردد. (ملکمیان، همانجا) این کلیسا در ۱۳۸۰ ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
[۱]
تحقیقات میدانی مؤلف.
[۲]
ملکمیان، لینا، کلیساهای ارامنه ایران، تهران، ۱۳۸۰ ش.
[۳]
هویان، آندرانیک، کلیساهای ارمنیان ایران، تهران، ۱۳۸۲ ش.
• صائبی‌مقدم، سعیده، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کلیسای میناس مقدس»، ص۱۵۷۸. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کلیساهای تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
