|
| ||||||||||||||||||||||||||||
سیاه‌ریز و ریزان، کوه‌ها kūhhā-ye siyāh-rīz va rīzān ، دو قله کله‌قندی منفرد در شمال افجه و دشت هویج اند که به‌ترتیب ۳٬۲۹۰ و ۳٬۵۷۱ متر ارتفاع دارند. دامنه‌های جنوبی‌شان صخره‌ای و پرشیب و دامنه‌های شمالی‌شان چراگاه‌های غنی لار است. میان این دو قله یخچالی طبیعی قرار دارد که در تمام سال یخ دارد و در پایین آن چشمه قلقلک‌چشمه جاری است. پوشش گیاهی متنوع، زیستگاه قوچ البرز و خرس و چشم‌انداز ویژه از ویژگی‌های این منطقه است. دسترسی مناسب از مسیر افجه، دشت هویج و آبشار چرند میسر می‌شود. وجه تسمیه قله‌ها به سبب ریزش همیشگی شن و سنگ‌ریزه از صخره‌های سیاه‌رنگ آن‌ها است. کوه‌های سیاه ریز و ریزان دو کوه واقع در فاصله تقریبی ۱۵ کیلومتری شمال روستای افجه، ۷ کیلومتری شمال دشت هویج و ۴ کیلومتری شمال‌شرقی قله ساکا. این دو کوه به صورت منفرد کله‌قندی، به فاصله تقریبی ۰۰۰‘۱ متر در جهت شرقی ـ غربی یکدیگر در °۵۱ و ´۵ / ۴۲ طول شرقی و °۳۵ و ´۵ / ۵۳ عرض شمالی جای گرفته‌اند. قله شرقی به نام سیاه‌ریز ۲۹۰‘ ۳ متر و قله غربی به نام ریزان ۵۷۱‘ ۳ متر ارتفاع دارند. دامنه‌های جنوبی این دو کوه که آبریز آن به سمت جنوب است، عمدتاً صخره‌ای و دارای شیب بسیار تند است؛ اما دامنه‌های شمالی آن که آبریز آن‌ها به سمت دشت لار است، دارای شیب ملایم و تپه‌ماهورهای کم‌ارتفاعی است که از غنی‌ترین چراگاه‌های منطقه به شمار می‌آید. ذخایر عظیم گیاهی، پوشش انبوه و انواع گیاهان دارویی، صنعتی، خوراکی و علوفه‌ای در کنار زیستگاه امن جانوری ــ به خصوص قوچ معروف البرز مرکزی و خرس ــ از ویژگی‌های این منطقه است. در شمال حد فاصل دو کوه سیاه‌ریز و ریزان، گودی نسبتاً بزرگی وجود دارد که از یخچال‌های طبیعی معروف منطقه به شمار می‌رود. این یخچال طبیعی در تمام طول سال دارای یخ است. قطر یخ این یخچال در اواسط بهار به بیش از ۲۰ متر می‌رسد. در سمت شمال قله‌های یاد شده و پایین‌تر از یخچال، چشمه‌ای به نام قلقلک‌چشمه وجود دارد که دارای آبی دائمی و بسیار سرد است. موقعیت و وضعیت این چشمه به گونه‌ای است که آب یخ‌هایی که بر اثر تابش آفتاب ذوب می‌شوند، به زیر یخچال نفوذ می‌کند و از طریق چشمه قلقلک خارج می‌شود. این امر موجب می‌شود که یخچال طبیعی هرگز آب‌دار (شناور شدن یخ در آب یا آبکی شدن یخ) نشود و یخ‌های موجود در آن عمر طولانی‌تری پیدا کنند. بهترین راه دسترسی به این قله‌ها از روستای افجه و سپس دشت «دشته»، دشت هویج و آبشار چُرند است. پس از آبشار راه دو شاخه می‌شود: شاخه اول از بالای آبشار چرند به سمت قله می‌رود؛ و راه دوم صعود به قله ساکا و سپس چرخش به سمت شرق است و از طریق یال یا خط‌الرأس آتش‌کوه و قله ریزان به سیاه‌ریز می‌توان رسید. وجه تسمیه قله‌های سیاه‌ریز و ریزان یکی است و یک مقصود را بیان می‌کند، هرچند به ظاهر دو اسم با هم تفاوت دارند. آن‌ها قله‌هایی‌اند از جنس سنگ‌های آهکی و یکپارچه که سطح آن‌ها اصلاً خاک ندارد. بارش برف‌های سنگین و ارتفاع بلند این قله‌ها موجب می‌شود که سنگ‌ها یخ زده و متلاشی شوند و در تمام طول سال پیوسته از تمام جوانب کوه شن و سنگ‌ریزه بریزد؛ آن‌گونه که گرداگرد این قله‌ها از شن انباشته است. به سبب حجم و قطر عظیم توده شن‌ها هیچ گیاهی قادر به رویش در آن‌جا نیست و چون رنگ سنگ‌ها سیاه است، از همین‌رو، یکی از قلل را ریزان یعنی همواره در حال ریختـن و دیگری را سیاه‌ریز ــ یعنی جایی که سیاهی می‌ریزد ــ گفته‌اند. قله‌های یادشده را از ورامین، ری، جاجرود و پاکدشت می‌توان دید. • پازوکی طرودی، ناصر، دانشنامه تهران بزرگ، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «کوه‌های سیاه ریز و ریزان»، ص۱۰۳۸. رده‌های این صفحه : دانشنامه تهران بزرگ | کوه های تهران
|
||||||||||||||||||||||||||||
