گمرک بازرگان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گمرک بازرگان، از بزرگترین گمرکهای مسافری ایران در اراضی
ده بازرگان ، در
استان آذربایجان غربی ، در مرز
ایران و
ترکیه است.
فعالیت گمرک بازرگان به‌طور عمده در امور مسافری،
ترانزیت ،
صادرات و
واردات کالاست.
طبق ماده ۱۰ قانون مقررات صادرات و واردات مصوب ۱۳۶۵ ش، کلیه کامیونهای حامل بار از
خارج به
ایران ، باید در این
گمرک تخلیه شود
که البته بعدها تغییراتی در آن داده شده است.
در ۱۳۶۰ـ۱۳۶۷ش (بجز ۱۳۶۵)، بیش از ۹۰% کامیونهای ورودی و بیش از ۸۷% وزن کالاهای حمل شده به کشور به گمرک بازرگان اختصاص داشته؛ در ۱۳۶۰-۱۳۶۸ ش، نیز به‌طور متوسط، هر
سال ۳۱۵۱ دستگاه
کامیون و ۵۲۲ هزار تُن کالا از گمرک بازرگان خارج شده است.
تاریخچه گمرک بازرگان احتمالاً از سده اخیر دورتر نمی‌رود.
پیش از تأسیس گمرک مذکور، گمرک در دهکده صوفی علی (در دهستان
آواجیق)، در حدود ۴۱ کیلومتری شمال غربی شهر
ماکو و در دهکده سیه چشمه (قره آینه) قرار داشت و تا
شهریور ۱۳۲۰ (
جنگ جهانی دوم ) دایر بود.
ظاهراً پس از احداث جاده بازرگان، بتدریج، از اهمیت آن کاسته شد.
در ۱۳۰۷ ش، و احتمالاً اگر پیش از آن، گمرک بازرگان در
ده بازرگان دایر بود،
بعدها به شهر ماکو منتقل شد، اما در ۱۳۱۴ ش، به تقاضای
تجار و
مسافران ، دوباره در همان‌جا دایر گشت.
در همان سال، اداره گمرک در ده بازرگان، در کنار جاده و در محلی مشهور به «کوی قدیم»، اقدام به احداث ساختمانی کرد که در ۱۳۱۶ ش تکمیل شد و آغاز به کارکرد.
در همان سال، با توافق دو کشور همجوار، ساختمان مشترک گمرکات ایران و
ترکیه در دو سوی مرز آغاز شد ولی در ۱۳۲۰ ش با اشغال ایران، تأسیسات آن از میان رفت.
در ۱۳۱۷ ش، نام بازرگان در دفاتر گمرکی نوار مرزی ایران و ترکیه ضبط شده است.
در ۱۳۲۸ ش، ساختمان گمرک
بازسازی و فعالیت آن از سرگرفته شد،
اما چون پاسخگوی نیازهای گمرک نبود، در فاصله ۱۳۲۸-۱۳۳۵ ش ساختمان آن گسترش یافت.
در ۱۳۵۴ ش، به علت افزایش ورود و خروج
مسافر و
کالا ، در حدود یک کیلومتری مرز و در مغرب دهکده بازرگان، مجتمع بزرگی در قطعه زمینی به وسعت ۳۷ هکتار احداث گردید.
در ۱۳۶۰ ش، اداره گمرک بازرگان به اداره کل گمرک بازرگان مبدل و به عنوان ناظر گمرکات
استان آذربایجان غربی تعیین شد،
و در ۱۳۶۴ ش، عملیات ساختمان اداری گمرک بازرگان به
مساحت ۴۴۱۸ متر مربع در چهار طبقه با سالنهای تجاری، مسافری، انبار، امورانتظامی و غیره با زیربنای ۹۱۱۹ متر مربع و پارکینگهای متعدد، به مساحت صد هزار متر مربع و تعداد ۳۴ دستگاه خانه سازمانی برای کارکنان گمرک، به پایان رسید.
(۱) محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه، تاریخ منتظم ناصری، (بی جا تاریخ کتابت ۱۲۹۸-۱۲۹۹).
(۲) نیکلاس امبرسز، چارلز پ ملویل، تاریخ زمین لرزه های ایران، ترجمه ابوالحسن رده، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۳) محمود امین، «خاطرات سرلشکر شهید محمود امین»، مهنامه ارتش، ش ۱ (فروردین ۱۳۵۴ ش).
(۴) ایران، وزارت جهاد سازندگی، واحد آمار و برنامه ریزی، فرهنگ اقتصادی دهات و مزارع استان آذربایجان غربی، تهران ۱۳۶۳ ش.
(۵) ایران، وزارت دفاع، اداره جغرافیایی ارتش، نقشه عملیات مشترک زمینی اقدیر، تهران ۱۳۶۴ ش.
(۶) ایران، وزارت راه و ترابری، دفترچه مسافات راههای کشور، تهران (۱۳۶۶ ش).
(۷) محمدعلی جمالزاده، گنج شایگان، یا، اوضاع اقتصادی ایران، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۸) حسین، اطلس بغلی ایران، استانبول ۱۳۴۵.
(۹) علی دهقان، سرزمین زردشت رضائیه: اوضاع طبیعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، ۱۳۴۸ ش.
(۱۰) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیای ایران: آبادیها، تهران ۱۳۵۵ ش.
(۱۱) علی رزم آرا، جغرافیای نظامی ایران: آذربایجان باختری، تهران ۱۳۲۰ ش.
(۱۲) لوران دوسرسی، ایران در ۱۸۳۹-۱۸۴۰ م: سفارت فوق العاده کنت دوسرسی، ترجمه احسان اشراقی، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۱۳) اوژن ناپلئون فلاندن، سفرنامه اوژن فلاندن به ایران، ترجمه حسین نورصادقی، تهران ۱۳۵۶ ش.
(۱۴) مسعود کیهان، جغرافیای مفصل ایران، تهران ۱۳۱۰-۱۳۱۱ ش.
(۱۵) محمدعلی مخبر، مرزهای ایران، تهران ۱۳۲۴ ش.
(۱۶) مرکز آمار ایران، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده ۱۳۶۶: جمعیت عشایری دهستانها، کل کشور، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۱۷) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۶۵ فرهنگ آبادیهای کشور: شهرستان ماکو، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۱۸) مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۶۵ نتایج تفصیلی: شهرستان ماکو، تهران ۱۳۶۸ ش.
(۱۹) جعفربن محمدتقی مشیرالدوله تبریزی، رساله تحقیقات سرحدیه، چاپ محمد مشیری، تهران ۱۳۴۸ ش.
(۲۰) عبدالرزاق بن نجفقلی مفتون دنبلی، مأثر سلطانیه: تاریخ جنگهای ایران و روس، چاپ غلامحسین صدری افشار، (چاپ افست تهران)، ۱۳۹۲.
(۲۱) ایران، ماهنامه گمرک، ش ۳۲۳ و ۳۲۴ (مهر و آبان ۱۳۳۵ ش).
(۲۲) ایران، وزارت مالیه، اداره کل گمرک، احصائیه تجارتی ایران: مجموعه تجارت عمومی ایران با ممالک خارجه در سال ۱۳۰۷، تهران ۱۳۰۸ ش.
(۲۳) علیرضا آریان پور، «از
آواجیق تا بازرگان: مروری بر تاریخچه و فعالیت گمرک بازرگان»، ماهنامه گمرک جمهوری اسلامی ایران، ش ۱۹ (تیر و مرداد ۱۳۶۸ ش).
(۲۴) اقتصاد ایران، تهیه کنندگان عبدالرضا رکن الدین افتخاری (و دیگران)، تهران ۱۳۷۱ ش.
(۲۵) ایران، وزارت بازرگانی، قانون مقررات صادرات و واردات سال ۱۳۶۵ و آیین نامه اجرایی آن.
(۲۶) ایران، وزارت دارایی، اداره کل گمرک، آمار تجارت ایران با کشورهای بیگانه در سال ۱۳۱۷؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بازرگان»، شماره۱۹۴.
