ابوبکر محمد بن علی جیّانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوبکر محمد بن علی جیّانی (
۴۹۲ ـ
۵۶۳ هـ.ق) محدث و فقیه برجسته اندلسی قرن ششم هجری بود.
وی برای کسب علم به مناطق مختلفی از جمله مغرب، مصر، حجاز، شام، عراق، خراسان و ماوراءالنهر سفر کرد.
در بخارا فقه آموخت و در علم حدیث، جدل و خلاف تبحر یافت.
مدتی در بلخ اقامت داشت و سپس به همراه ابن عساکر به بغداد رفت و از هبه‌الله بن حصین حدیث شنید.
پس از حج، در حلب سکونت گزید، متولی کتابخانه نوریه شد و کتاب‌هایش را وقف اهل حدیث کرد.
از شاگردان او به قاضی ابوالمحاسن بن شداد، ابومحمد بن علوان و ابوحفص بن قُشام می‌توان اشاره کرد.
از مهم‌ترین آثارش، کتاب
الاربعین من روایة المحمدین (الاربعین العلویه) است که در سال ۵۵۷ (هجری قمری) تألیف شده و در پاریس و قاهره به چاپ رسیده است.
وی در سال ۵۶۳ (هجری قمری) درگذشت.
ابوبکر (ابوعبداللّه) محمد بن علی بن عبداللّه جَیّانی انصاری اندلسی معروف به ابن ابی یقظان
در ماه شعبان ۴۹۲ (هجری قمری) در جیان، یکی از شهرهای اندلس به دنیا آمد و پس از نشوونما و رسیدن به سنین جوانی، در طلب علم و حدیث به مناطق گوناگون ازجمله قیروان، مصر، حجاز، شام، عراق، خراسان و ماوراءالنهر مسافرت کرد.
فقه را در بخارا آموخت و در باب حدیث و جدَل و خلاف، یکی از شُعَب فن جدل که به کمک آن در حجت‌های شرعی دفع شبهات گردد، به مهارت دست یافت.
اصحاب تراجم و رجال وی را فردی صدوق و متدین شمرده‌اند.
او مدتی ساکن بلخ شد؛
سپس همراه ابوالقاسم ابن عساکر (م
۵۷۱ هـ.ق) به بغداد رفت
و در آن‌جا هر دو از هبه اللّه بن حصین حدیث شنیده و خود نیز به نقل حدیث پرداخت.
بعد از آن به حج مشرف شده و پس از آن در حلب توطّن اختیار کرد و متولی کتابخانه نوریه شد و کتاب‌های خویش را نیز وقف بر اصحاب حدیث کرد.
از دیگر استادان او، ابوالقاسم زاهر بن طاهر شحّامی،
یوسف بن ابراهیم همْدانی،
ابوعبداللّه محمد بن فضل فراوی،
سهل بن ابراهیم مسجدی نیشابوری
و جمال الاسلام علی بن مسلم است.
محمود بن ارسلان (صاحب تاریخ خوارزم)،
ابوالفتح بن حُصری،
قاضی ابوالمحاسن بن شداد،
ابومحمد بن علوان،
ابوحفص بن قُشام،
ابوالمظفر عبدالرحیم بن عبدالکریم سمعانی (م
۶۱۷ هـ.ق)
و برخی دیگر نیز از وی روایت کرده‌اند.
همچنین ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی (م
۵۶۲ هـ.ق) در بلخ، سمرقند و بخارا از او حدیث شنید؛ چنان‌که جیانی نیز از وی روایاتی نقل کرده و نوشته است.
ابوبکر کتاب‌هایی تالیف کرده که آثار او عبارت‌اند از:
•
الاربعین مِن روایة المحمدین (الاربعین العلویه)،
است که در سال ۵۵۷ (هجری قمری) تألیف کرد.
این کتاب در پاریس و بار دیگر در قاهره به چاپ رسیده است.
جیّانی سرانجام در حلب در سال ۵۶۳ (هجری قمری) از دنیا رفت.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوبکر محمد بن علی جیّانی»، ج۴، ص۳۰۶.
دیگر منابع:
وفیات الاعیان ۳ / ۴۵۴؛ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان،
