احمد بن علی خطیب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد بن علی خطیب بغدادی (
۳۹۲–
۴۶۳ ه) از محدثان برجسته، فقیه، ادیب و شاعر اهل
بغداد بود.
او علوم
قرائت و
حدیث را در بغداد فراگرفت و برای تکمیل دانش خود به شهرهایی چون بصره، نیشابور، اصفهان و دمشق سفر کرد.
ابتدا پیرو مذهب
احمد بن حنبل بود و سپس به
مذهب شافعی و اصول
ابوالحسن اشعری روی آورد.
خطیب آثار بسیاری تألیف کرد که تاریخ بغداد از مشهورترین آن‌هاست. دیگر آثار او شامل موضوعات
فقه، حدیث،
اخلاق و
علم رجال است، از جمله شرف اصحاب الحدیث، الفقه و المتفقه، تلخیص المتشابه و المؤتلف و المختلف.
او در هفتم
ذی‌حجه ۴۶۳ه در بغداد درگذشت و در کنار قبر بشر حافی به خاک سپرده شد.
ابوبکر احمد بن علی بن ثابت خطیب بغدادی، در ۲۴
جمادی الثانی سال ۳۹۱
یا ۳۹۲ه
در روستایی از توابع نهرالملک متولد شد.
او اهل بغداد بود و در آن‌جا رشد نمود.
ابوبکر از علمای بغداد بسیار حدیث شنید و برای ادامه تحصیل به شهرهای گوناگون از جمله
بصره،
نیشابور،
اصفهان،
همدان، ناحیه
جبال،
دمشق، صور سفر کرد و قرائت قرآن و علم قرائات را آموخت.
او استادان بسیاری دیده و از آن‌ها بهره برد؛ از جمله
محمد بن سلامة قضاعی،
کریمة بنت احمد مروزیّه.
فقه را نزد
ابوطیب طاهر بن عبداللّه طبری و
ابونصر صباغ فرا گرفت.
او یکی از محدثان به نام که آشنایی کامل با علم حدیث داشت به شمار می‌رفت.
محدثانی مانند
ابوبکر برقانی،
ابوالقاسم ازهری،
عبداللّه لعزیز کتانی و دیگران از او روایت کرده‌اند.
خطیب ابتدا پیرو مذهب
احمدبن حنبل بود و سپس به مذهب شافعی روی آورد.
ولی در اصول پیرو
ابوالحسن اشعری بود.
بغدادی دارای تألیفات بسیاری است که در نوع خود بی‌نظیر است؛ از جمله
تاریخ بغداد.
دیگر آثار او عبارت‌اند از: • شرف اصحاب الحدیث؛ • المتفق و المتفرق؛ • السابق و اللاحق؛ • الفقه و المتفقه؛ • الرحله؛ • تقیید العلم؛ • البخلاء؛
• الجامع الأخلاق الراوی و آداب السامع؛ • الکافیة فی معرفة علم الروایه؛ • تلخیص المتشابه فی الرسم؛ • التلخیص؛ • الفصل و الوصل؛ • المکمل فی بیان المهمل؛ • الدلائل و الشواهد علی صحة العمل بالیمینی مع الشاهد؛ • غنیة المقتبس فی تمییز الملتبس؛ • الاسماء المبهمة فی الأنباء المحکمه؛ • الموضح عن اوهام جمع و التفریق؛ • المؤتنف فی تکملة المختلف والمؤتلف؛ • منهج الصواب؛ • الجهر بالبسمله؛• الخیل؛ • رافع الارتیاب فی القلوب من الأسماء و الالقاب؛ • القنوت؛ • التبیین لأسماء المُدلّسین؛ • تمیز المزید فی متصل الاسانید؛ • من وافق کنیتهُ اسم أبیه؛ • من حدث فنسی؛ • روایة الأباء عن الابناء؛ • الرحلّة فی طلب الحدیث؛ • الرواة عن مالک بن انس؛ • الاحتجاج للشافعی فیما اسندالیه؛ • التفصیل لمبهم المراسیل؛ • اقتضاء العلم العمل؛• القول فی علم النجوم؛ • روایات الصحابة عن التابعین؛ • صلواة التسبیح؛ • مسند نعیم بن همّاز؛ • النهی عن صوم یوم الشک؛ • الاجارة للمعلوم و المجهول؛ • روایات السُنّة من التابعین؛• الطُفیلیین؛ • الدلائل و الشواهد؛ • التنبیه و التوقیف علی فضائل الخریف؛
• معجم الرواة عن شعبه؛ • المؤتلف و المختلف (چاپ شده)؛ • حدیث محمدبن سوقه؛ • المسلسلات؛ • الرباعیات؛ • طرق قبض العلم؛ • غسل الجمعه؛ • التاریخ لمدنیة السّلام؛ • تالی التلخیص؛ • انّ البسمله من الفاتحه؛ • مقلوب الاسماء و الانساب؛
• و کشف الاسرار.
احمد در هفتم ذیحجّه ۴۶۳ در بغداد درگذشت و کنار قبر
بشر حافی دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن علی خطیب بغدادی»، ج۳، ص۶۶.
